HUKUK SEPETİM: CEZA HUKUKU GENEL HÜKÜMLER

CEZA HUKUKU GENEL HÜKÜMLER

Ceza Hukuku Türleri

Baskıcı ceza hukuku

Ayrıcalıkçı ceza hukuku

Özgürlükçü ceza hukuku

Cezanın Evrimi

İlkel ceza hukuku

öç, kolektif cezai sorumluluk

öç, kolektif cezai sorumluluk; keyfi, ağır cezalar

Kısas, kişisel sorumluluk

Uzlaşma, uyuşma, tazminat

Devletin ortaya çıkışı, hukuki kurumlar

Rousseau: Toplumsal sözleşme

Fransız İhtilali: İnsani ceza, mutlak adalet (Kant)

Klasik Ceza Okulu

Beccaria: Modern ceza hukukunun temeli, ceza önleyici olmalıdır.

Bentham: Ceza kanuni, adil, herkes için eşit olmalıdır.

Lucas/Rossi/Carrara: toplumsal yarar- mutlak adalet uzlaşması

Kefaret ödeme, temyiz kudreti gerekliliği

Ceza suçu önlemeye yetecek kadar olmalı.

Manevi sorumluluk

Mantıki yorum, tümdengelim metodu

Beccaria, Bentham

Cezaların şiddeti hafifledi, işkence ve ölüm cezaları kaldırıldı.

Pozitivist Ceza Okulu

Uygulama-gözleme (deneyim) metoduna dayanır.

Kurucusu Lombroso.

Suç işleyenler doğuştan suçlu, irade serbestisi yok.

Beden yapısı, psişik, antropolojik, fiziksel ve sosyal nedenler.

Determinizm.

Toplumsal sorumluluk.

Ödetici ceza yerine güvenlik tedbirleri. Peşinen önlem alma.

Ceza suça göre değil, suçlunun kişiliğine göre olmalıdır.

Teknik Hukuk Okulu

Sadece ceza hukuku normları ile ilgilenir.

Felsefi tartışmalar yoktur.

Hayattan kopuktur.

Hümanist Ceza Hukuku Okulu

İnfazın hümanistleştirilmesi.

Realist Hukuk Okulu

Modern ceza hukukunun yaratıcısı

Sosyal gerçekler

(Manevi sorumluluk + kusur) + (tehlikelilik + güvenlik tedbirleri)

Uzlaşmacıdır.

Suçlunun kişiliği + cezanın şahsileştirilmesi

Kanunilik İlkesi

Biçimsel kanunilik ilkesi

İşlendiği sırada kanun tarafından açıkça suç sayılmayan bir fiili suç saymak ve o sırada yürürlükte olan kanunda belirlenmiş olan cezadan başka bir cezayla cezalandırmak mümkün değildir. (kanunda öngörülen fiil + ceza) (TR)

Dayandığı esaslar:

1. Kanunun tekelciliği ilkesi:

· Ceza kanununun kaynakları yazılı olmalıdır.

· Düzenleyici işlemlerle suç ve ceza konulamaz.

· Açık ceza normlarında kuralın konması idareye bırakıldığından bu işlemlerle suç yaratılır.

· Mahkeme kararları başka davalar açısından bağlayıcı değildir.

· Uluslararası sözleşmeler: AY 90.

· Yabancı hukuk kendiliğinden uygulanmaz, sadece ceza hukukunun açıkça atıfta bulunduğu durumlarda uygulanır.

· Örf ve adet uygulanmaz. Ancak yeni hukuka uygunluk nedenleri ve kusurluluğu ortadan kaldıran nedenler doğurabilir.

2. Kanunun açık-belirgin olması ilkesi:

· Ceza normlarının yazılışı, formüle edilişi açık ve net olmalıdır.

· Ceza normları yorumlanabilir, ama kıyas yapılamaz.

· Yorum:

· Yasama yorumu: 1961 AY’dan sonra terkedilmiştir.

· Yargı yorumu:

· Doktrin yorumu:

· Subjektif yorum teorisi: Yorumcu kanun koyucunun tarihi iradesini araştırıp dikkate almalıdır. Lafza önem verir.

· Objektif yorum teorisi: Yorumcu kanunun iradesini araştırıp dikkate almalıdır. Modern anlayışa uygundur. Amaca önem verir.

· Kıyas: Kanunda öngörülen durumlara ilişkin düzenlemeleri, kanunda öngörülmeyen durumları kapsamına alacak biçimde genişleterek bu durumları çözümleme işlemidir.

3. Kanunun geriye yürümezliği ilkesi: Ceza kanunları sadece yürürlüğe girmelerinden sonra işlenen fiillere uygulanabilir. Kanun yürürlükten kalktıktan sonraki fillere uygulanamaz.

· Yeni norm bir suç yaratırsa: aleyhteki kanunun geçmişe uygulanmazlığı ilkesi geçerlidir.

· Yeni norm suç öngören bir normu yürürlükten kaldırırsa: lehe olan kanunun geçmişe uygulanabilirliği ilkesi geçerlidir.

· Yeni norm suçu değiştirmez, ancak müeyyideyi değiştirirse: önceki ve sonraki kanundan hangisi failin lehine ise o uygulanır. Hem müeyyideye, hem de müeyyidenin türü, erteleme vb kurumlar, zamanaşımı, vb şartlar dikkate alınır.

· TCK MADDE 7. - (1) İşlendiği zaman yürürlükte bulunan kanuna göre suç sayılmayan bir fiilden dolayı kimseye ceza verilemez ve güvenlik tedbiri uygulanamaz. İşlendikten sonra yürürlüğe giren kanuna göre suç sayılmayan bir fiilden dolayı da kimse cezalandırılamaz ve hakkında güvenlik tedbiri uygulanamaz. Böyle bir ceza veya güvenlik tedbiri hükmolunmuşsa infazı ve kanunî neticeleri kendiliğinden kalkar.

(2) Suçun işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanun ile sonradan yürürlüğe giren kanunların hükümleri farklı ise, failin lehine olan kanun uygulanır ve infaz olunur.

(3) Güvenlik tedbirleri hakkında, infaz rejimi yönünden hüküm zamanında yürürlükte bulunan kanun uygulanır.

(4) Geçici veya süreli kanunların, yürürlükte bulundukları süre içinde işlenmiş olan suçlar hakkında uygulanmasına devam edilir.

· KHK geçmişe yürümez.

· Lehte düzenlemeler, fail mahkum olsa ve mahkumiyet hükmü infaz edilmekte olsa dahi geçmişe yürür.

· Sürekli Kanun: Yürürlükten kaldırılıncaya kadar uygulanan ve ne zaman yürürlükten kaldırılacağı belli olmayan kanundur.

· Süreli (geçici) Kanun: Yürürlük süre önceden belli olan kanundur.

· İstisnai Kanun: Olağanüstü durumlarda yürürlüğe koyulan kanundur.

· İNFAZ HUKUKUNA İLİŞKİN KANUNLARDA KURAL: Yeni düzenleme ister hükümlünün lehine, ister aleyhine olsun DERHAL UYGULANIR. İSTİSNA: TCK 7/3: Hapis cezasının ertelenmesi, koşullu salıverme ve tekerrür hükümleri.

· Suçun ne zaman işlendiği: Karma ölçüt: Hareket ya da sonucun gerçekleştiği an bakımından failin lehine olan kanun esas alınır. Kural: hareketin yapıldığı an ve lehe olan kanun esas alınır.

· Ceza Hukuku ve Ceza Muhakemesi Hukuku Arasındaki İlişki:

· Ceza Muhakemesi Hukuku hangi cezanın ne şekilde verileceğini kurallara bağlar.

· DERHAL UYGULANIRLIK İLKESİ

· KIYAS BELLİ KOŞULLARDA MÜMKÜNDÜR.

· Ceza Hukuku suçun varlık şartlarını, müeyyidenin türünü, miktarını, suçun failini ve mağdurunu belirler.

Öze ilişkin kanunilik ilkesi

Kanunda açıkça öngörülmemiş olsalar bile anti sosyal fiiller suç sayılmalı ve uygun cezalar verilmelidir. Sosyal yönden tehlikeli olmayan hareketler ise suç sayılmaz ve cezalandırılmazlar.

Ceza Kanununun Kişi Bakımından Uygulanması

Cumhurbaşkanı

· Sorumsuzluk Hali: Hukuki ve cezai sorumsuzluk söz konusudur.

· Re’sen imzaladığı karar ve emirler Anayasa Yargısı’na tabi değildir.

· Vatana İhanet: TBMM üye tam sayısının 1/3 teklifi üzerine üye tam sayısının en az ¾’ünün kararı ile suçlandırılır.

· Vatana İhanet kavramı kanunda tanımlanmamıştır, TBMM tarafından belirlenir. (sadakat borcunun ihlali) (gerekçelendirilmelidir)

· Anayasa Mahkemesi Yüce Divan sıfatıyla yargılar.

· Kişisel suçlar için vatana ihanete ilişkin hükümler kıyasen uygulanmalıdır. (Hocanın fikri)

Milletvekilleri

· Yasama Sorumsuzluğu (Mutlak Dokunulmazlık):

MADDE 83.– Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerinden, Mecliste ileri sürdükleri düşüncelerden, o oturumdaki Başkanlık Divanının teklifi üzerine Meclisce başka bir karar alınmadıkça bunları Meclis dışında tekrarlamak ve açığa vurmaktan sorumlu tutulamazlar.

§ Meclis çalışmaları-parlamenter fonksiyon

§ Fiil suç olmaya devam eder ancak takip edilemez. İştirak edenlerin cezai sorumluluğu vardır.

· Yasama Dokunulmazlığı (Nisbi Dokunulmazlık):

MADDE 83/II– Seçimden önce veya sonra bir suç işlediği ileri sürülen bir milletvekili, Meclisin kararı olmadıkça tutulamaz, sorguya çekilemez, tutuklanamaz ve yargılanamaz. Ağır cezayı gerektiren suçüstü hali ve seçimden önce soruşturmasına başlanılmış olmak kaydıyla Anayasanın 14 üncü maddesindeki durumlar bu hükmün dışındadır. Ancak, bu halde yetkili makam, durumu hemen ve doğrudan doğruya Türkiye Büyük Millet Meclisine bildirmek zorundadır.

Türkiye Büyük Millet Meclisi üyesi hakkında, seçiminden önce veya sonra verilmiş bir ceza hükmünün yerine getirilmesi, üyelik sıfatının sona ermesine bırakılır; üyelik süresince zamanaşımı işlemez.

Tekrar seçilen milletvekili hakkında soruşturma ve kovuşturma, Meclisin yeniden dokunulmazlığını kaldırmasına bağlıdır.

Türkiye Büyük Millet Meclisindeki siyasî parti gruplarınca, yasama dokunulmazlığı ile ilgili görüşme yapılamaz ve karar alınamaz.

§ Dokunulmazlıktan maksat milletvekilinin tutulamaması, sorguya çekilememesi, tutuklanamaması ve yargılanamamasıdır.

§ Dokunulmazlık sadece ceza davasına karşı korur. Hukuk davası açılabilir.

§ İSTİSNA:

1. Ağır cezayı gerektiren suçüstü hali

2. Seçimden önce soruşturmasına başlanılmış olmak kaydıyla Anayasanın 14 üncü maddesindeki durumlar.

§ Meclis dokunulmazlığı kaldırılmasına karar verirse, buna karşı Anayasa Mahkemesi’ne başvurulabilir.

Diplomatlar

Diplomatik Dokunulmazlık: Diplomatik temsilcilerin görev yaptıkları ülkenin egemen organlarına tabi olmamalarıdır.

· Hukuki nitelik:

§ Görüş 1: Şahsi cezasızlık (yabancı ülkede yargılanamaz)

§ Görüş 2: Kovuşturma şartı (yabancı ülkede yargılanabilir) (Hocanın görüşü) (Çünkü dokunulmazlık gönderen ülke tarafından kaldırılabilir.)

· Konsolosluk mensupları kabul eden devletin adli ve idari yargısından bağışıktır.

§ Gözaltı ve tutuklama ancak ağır suç halinde

§ Tanıklığı reddedebilirler.

Askeri Personel

1. Mutlak Yargı Yetkisi: Gönderen devlet. Casusluk, sabotaj, devlet sırları ya da savunması.

2. Öncelikli Yargı Yetkisi: Gönderen devlet. Resmi göreve ilişkin suçlar.

Meşru savunmaya karşı meşru savunma olmaz.

Çift neticeli şahısta-isabette sapma: Üç kez ateş ederek bir kişinin ölmesi, tesadüfen orada olan birinin yaralanması.

Ceza Kanunun Yer Bakımından Uygulanması

Sırf hareket suçlarında ve hareket ve neticenin aynı yerde gerçekleştiği durumlarda yer tespiti kolaydır.

Mesafe suçları: Hareket bir ülkede, sonuç bir başka ülkede.

Kesintisiz/mütemadi suçlar: Suçun tamamlanması için neticenin belli bir süre devam etmesi gerekir. Bunlarda hareketlerin bir kısmı ya da kesinti TR’de gerçekleşmişse suç TR’de işlenmiş sayılacaktır.

Harekete üstünlük veren teoriye göre: Suç hareketin yapıldığı yerde işlenmiştir.

Neticeye üstünlük veren teoriye göre: Kamu düzeni neticenin meydana geldiği yerde bozulduğundan, suçun da burada işlendiği kabul edilmelidir.

Karma teoriye göre: Hareketin gerçekleştirildiği, devam ettiği ve neticenin meydana geldiği yerlerde suç işlenmiş kabul edilmelidir.

TCK MADDE 8. - (1) Türkiye'de işlenen suçlar hakkında Türk kanunları uygulanır. Fiilin kısmen veya tamamen Türkiye'de işlenmesi veya neticenin Türkiye'de gerçekleşmesi halinde suç, Türkiye'de işlenmiş sayılır.

İştirak halinde işlenen suçlarda:

§ İcra hareketleri ve neticesi yurt dışında gerçekleşmiş, azmettiren TR’de ise yurt dışında işlenmiş sayılır.

§ TR’de işlenen ya da teşebbüs aşamasında kalan bir suça yurt dışından azmettirme yoluyla iştirak edildiğinde TR’de işlenmiş sayılır.

İhmali suçlarda:

§ Suç, failin harekete geçmek zorundayken bundan kaçındığı veya neticenin meydana geldiği yerde işlenmiş sayılır.

Devletin Egemenlik Alanı ve İlkeler

Mülkilik (Ülkesellik) İlkesi: Bir devletin ülkesinde veya ülkesi sayılan yerlerde işlenen suçlar bakımından cezalandırma yetkisi olması.

Şahsilik İlkesi: Suçun işlendiği yere bakılmaksızın vatandaşın suçun faili (faile göre şahsilik) ya da mağduru (mağdura göre şahsilik) olması durumunda devletin cezalandırma yetkisi olması.

Koruma İlkesi: Bir devlete karşı, egemenlik alanı dışında bir suçun işlenmesi halinde cezalandırma yetkisinin olması.

İkame Yargı Yetkisi: Yurtdışında yabancının yabancıya karşı bir suç işlemesi halinde cezalandırma yetkisinin olması.

Evrensellik İlkesi: Dünyanın neresinde işlenmiş olursa olsun uluslararası toplumun çıkarını korumak amacıyla devletin cezalandırma yetkisini kullanması.

Tokyo Sözleşmesi “Bayrak İlkesi”

TCK “Hava sahası” diyerek genişletmiştir.

Mülkilik (Ülkesellik) İlkesi

(2) Suç;

a) Türk kara ve hava sahaları ile Türk karasularında,

b) Açık denizde ve bunun üzerindeki hava sahasında, Türk deniz ve hava araçlarında veya bu araçlarla,

c) Türk deniz ve hava savaş araçlarında veya bu araçlarla,

d) Türkiye'nin kıt'a sahanlığında veya münhasır ekonomik bölgesinde tesis edilmiş sabit platformlarda veya bunlara karşı,

İşlendiğinde Türkiye'de işlenmiş sayılır.

Şahsilik İlkesi

faile göre şahsilik ilkesi

Yabancı ülkede hüküm verilmesi

MADDE 9. - (1) Türkiye'de işlediği suçtan dolayı yabancı ülkede hakkında hüküm verilmiş olan kimse, Türkiye'de yeniden yargılanır.

Görev suçları
MADDE 10. - (1) Yabancı ülkede Türkiye namına memuriyet veya görev üstlenmiş olup da bundan dolayı bir suç işleyen kimse, bu fiile ilişkin olarak yabancı ülkede hakkında mahkûmiyet hükmü verilmiş bulunsa bile, Türkiye'de yeniden yargılanır.

Vatandaş tarafından işlenen suç

MADDE 11. - (1) Bir Türk vatandaşı, 13 üncü maddede yazılı suçlar dışında, Türk kanunlarına göre aşağı sınırı bir yıldan az olmayan hapis cezasını gerektiren bir suçu yabancı ülkede işlediği ve kendisi Türkiye'de bulunduğu takdirde, bu suçtan dolayı yabancı ülkede hüküm verilmemiş olması ve Türkiye'de kovuşturulabilirliğin bulunması koşulu ile Türk kanunlarına göre cezalandırılır.

(2) Suç, aşağı sınırı bir yıldan az hapis cezasını gerektirdiğinde yargılama yapılması zarar görenin veya yabancı hükûmetin şikayetine bağlıdır. Bu durumda şikayet, vatandaşın Türkiye'ye girdiği tarihten itibaren altı ay içinde yapılmalıdır.

mağdura göre şahsilik ilkesi

Yabancı tarafından işlenen suç

MADDE 12. - (1) Bir yabancı, 13 üncü maddede yazılı suçlar dışında, Türk kanunlarına göre aşağı sınırı en az bir yıl hapis cezasını gerektiren bir suçu yabancı ülkede Türkiye'nin zararına işlediği ve kendisi Türkiye'de bulunduğu takdirde, Türk kanunlarına göre cezalandırılır. Yargılama yapılması Adalet Bakanının istemine bağlıdır.

(2) Yukarıdaki fıkrada belirtilen suçun bir Türk vatandaşının veya Türk kanunlarına göre kurulmuş özel hukuk tüzel kişisinin zararına işlenmesi ve failin Türkiye'de bulunması halinde, bu suçtan dolayı yabancı ülkede hüküm verilmemiş olması koşulu ile suçtan zarar görenin şikayeti üzerine fail, Türk kanunlarına göre cezalandırılır. KORUMA İLKESİ

(3) Mağdur yabancı ise, aşağıdaki koşulların varlığı halinde fail, Adalet Bakanının istemi ile yargılanır:

a) Suçun, Türk kanunlarına göre aşağı sınırı üç yıldan az olmayan hapis cezasını gerektirmesi.

b) Suçluların geri verilmesi anlaşmasının bulunmaması veya geri verilme isteminin suçun işlendiği ülkenin veya failin uyruğunda bulunduğu devletin hükûmeti tarafından kabul edilmemiş olması. İKAME YARGI YETKİSİ

(4) Birinci fıkra kapsamına giren suçtan dolayı yabancı mahkemece mahkûm edilen veya herhangi bir nedenle davası veya cezası düşen veya beraat eden yahut suçu kovuşturulabilir olmaktan çıkan yabancı hakkında Adalet Bakanının istemi üzerine Türkiye'de yeniden yargılama yapılır. KORUMA İLKESİ

Diğer suçlar

MADDE 13. - (1) Aşağıdaki suçların, vatandaş veya yabancı tarafından, yabancı ülkede işlenmesi halinde, Türk kanunları uygulanır: EVRENSELLİK İLKESİ

a) İkinci Kitap, Birinci Kısım altında yer alan suçlar.

b) İkinci Kitap, Dördüncü Kısım altındaki Üçüncü, Dördüncü, Beşinci, Altıncı, Yedinci ve Sekizinci Bölümlerde yer alan suçlar. KORUMA İLKESİ

c) İşkence (madde 94, 95).

d) Çevrenin kasten kirletilmesi (madde 181).

e) Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti (madde 188), uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırma (madde 190).

f) Parada sahtecilik (madde 197), para ve kıymetli damgaları imale yarayan araçların üretimi ve ticareti (madde 200), mühürde sahtecilik (madde 202).

g) Fuhuş (madde 227).

h) Rüşvet (madde 252).

i) Deniz, demiryolu veya havayolu ulaşım araçlarının kaçırılması veya alıkonulması (madde 223, fıkra 2, 3) ya da bu araçlara karşı işlenen zarar verme (madde 152) suçları.

(2) Birinci fıkranın (a) ve (b) bentlerinde yazılı suçlar dolayısıyla yabancı bir ülkede mahkûmiyet veya beraat kararı verilmiş olsa bile, Adalet Bakanının talebi üzerine Türkiye'de yargılama yapılır. KORUMA İLKESİ

Seçimlik cezalarda soruşturma

MADDE 14. - (1) 11 ve 12 nci maddelerde belirtilen hallerde, soruşturma konusu suçun yer aldığı kanun maddesinde hapis cezası ile adli para cezasından birinin uygulanması seçimlik sayılmış ise soruşturma veya kovuşturma açılmaz.

Soruşturma koşulu olan cezanın hesaplanması

MADDE 15. - (1) Miktarının soruşturma koşulu oluşturduğu hallerde ceza, soruşturma evresinde ileri sürülen kanuni ağırlaştırıcı nedenlerin aşağı sınırı ve kanuni hafifletici nedenlerin yukarı sınırı göz önünde bulundurularak hesaplanır.

Cezadan mahsup
MADDE 16. - (1) Nerede işlenmiş olursa olsun bir suçtan dolayı, yabancı ülkede gözaltında, gözlem altında, tutuklulukta veya hükümlülükte geçen süre, aynı suçtan dolayı Türkiye'de verilecek cezadan mahsup edilir.

Hak yoksunlukları

MADDE 17. - (1) Yukarıdaki maddelerde açıklanan hallerde mahkeme, yabancı mahkemelerden verilen ve Türk hukuk düzenine aykırı düşmeyen hükmün, Türk kanunlarına göre bir haktan yoksunluğu gerektirmesi halinde, Cumhuriyet savcısının istemi üzerine Türk kanunlarındaki sonuçlarının geçerli olmasına karar verir.

Ceza Kanunun Yer Bakımından Uygulanmasında Yabancı Kanunun Yargılamaya Etkisi

TCK MADDE 19. - (1) Türkiye'nin egemenlik alanı dışında işlenen suçlar dolayısıyla Türkiye'de yargılama yapılırken, Türk kanununa göre verilecek olan ceza, suçun işlendiği ülke kanununda öngörülen cezanın üst sınırından fazla olamaz.

(2) Ancak suçun;

a) Türkiye'nin güvenliğine karşı veya zararına olarak,

b) Türk vatandaşına karşı ya da Türk kanunlarına göre kurulmuş özel hukuk tüzel kişisi zararına olarak,

İşlenmesi durumunda, yukarıdaki fıkra hükmü uygulanmaz.

Şüphelinin, Sanığın, Hükümlünün Geri Verilmesi

Anayasa 19. Madde:

… hakkında sınır dışı etme yahut geri verme kararı verilen bir kişinin yakalanması veya tutuklanması; halleri dışında kimse hürriyetinden yoksun bırakılamaz.

Anayasa 38. Madde:

Uluslararası Ceza Divanına taraf olmanın gerektirdiği yükümlülükler hariç olmak üzere vatandaş, suç sebebiyle yabancı bir ülkeye geri verilemez.

TCK MADDE 18. –

(1) Yabancı bir ülkede işlenen veya işlendiği iddia edilen bir suç nedeniyle hakkında ceza kovuşturması başlatılan veya mahkûmiyet kararı verilmiş olan bir yabancı, talep üzerine, kovuşturmanın yapılabilmesi veya hükmedilen cezanın infazı amacıyla geri verilebilir. Ancak, geri verme talebine esas teşkil eden fiil;

a) Türk kanunlarına göre suç değilse,

b) Düşünce suçu veya siyasi ya da askeri suç niteliğinde ise,

c) Türkiye Devletinin güvenliğine karşı, Türkiye Devletinin veya bir Türk vatandaşının ya da Türk kanunlarına göre kurulmuş bir tüzel kişinin zararına işlenmişse,

d) Türkiye'nin yargılama yetkisine giren bir suç ise,

e) Zamanaşımına veya affa uğramış ise,

Geri verme talebi kabul edilmez.

(2) Uluslararası Ceza Divanına taraf olmanın gerektirdiği yükümlülükler hariç olmak üzere, vatandaş suç sebebiyle yabancı bir ülkeye verilemez.

(3) Kişinin, talep eden devlete geri verilmesi halinde ırkı, dini, vatandaşlığı, belli bir sosyal gruba mensubiyeti veya siyasi görüşleri nedeniyle kovuşturulacağına veya cezalandırılacağına ya da işkence ve kötü muameleye maruz kalacağına dair kuvvetli şüphe sebepleri varsa, talep kabul edilmez.

(4) Kişinin bulunduğu yer ağır ceza mahkemesi, geri verme talebi hakkında bu madde ve Türkiye'nin taraf olduğu ilgili uluslararası sözleşme hükümlerine göre karar verir. Bu karara karşı temyiz yoluna başvurulabilir.

(5) Mahkeme geri verme talebinin kabul edilebilir olduğuna karar verirse, bu kararın yerine getirilip getirilmemesi Bakanlar Kurulunun takdirine bağlıdır.

(6) Geri verilmesi istenen kişi hakkında koruma tedbirlerine başvurulmasına, Türkiye'nin taraf olduğu ilgili uluslararası sözleşme hükümlerine göre karar verilebilir.

(7) Geri verme talebinin kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi halinde, ayrıca Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu hükümlerine göre tutuklama kararı verilebilir veya diğer koruma tedbirlerine başvurulabilir.

(8) Geri verme halinde, kişi ancak geri verme kararına dayanak teşkil eden suçlardan dolayı yargılanabilir veya mahkûm olduğu ceza infaz edilebilir.

Avrupa Geri Verme Sözleşmesi (AGVS) Ek Protokolü

Madde 2:Geri vermenin gerçekleşebilmesi için hem talep eden hem de talep edilen taraf devlette geri vermeye konu suçun cezasının bir yıl veya daha fazla hapis cezası olması gerekir. İnfaz için geri verme talep ediliyorsa en az dört ay hapis cezası olması gerekir.

Para cezası gerektiren suçlar için de geri verme yetkisi tanınmıştır.

Vatandaşın geri verilmezliği ilkesi

Amaç: vatandaşı korumak. Dezavantaj: Suçluların korunması, bazı ülkelerin suçlu cennetine dönüşmesi.

İngiliz ve Amerikan hukuku mülkilik ilkesini benimsemiştir. Karşılıklılık şartıyla vatandaşını geri verebilmektedir.

İstisna: Kişinin rızası durumunda; Uluslararası Ceza Mahkemesi’ne teslim.

Vatandaş: fiili işlediği sırada Türk vatandaşı olan kişi.

AGVS 6/1-c: Vatandaşlık geri vermeye dair karar anında tespit edilecektir. Ancak karar anıyla teslim aşaması arasında bu kişi talep edilen devletin vatandaşlığını kazanırsa geri verme talebini reddedebilecektir.

TR Roma Statüsü’nü henüz imzalamamıştır. (Uluslararası Ceza Mahkemesi ile ilgilidir.)

Siyasi Suç

TCK’da tanımlanmamıştır.

Tam siyasi suç: Anayasayı ihlal, yasama organına, hükümete karşı suç, casusluk, silahlı isyan, vb. Geri verme olmaz.

Nisbi siyasi suç: Tam siyasi suçla bağlantılı olarak işlenen adi suçlardır. (İsyanı finanse etmek için banka soymak.) Geri verme için:

1. Öznel Teori: Adi suçu işleyen failin düşüncesine bakılmalıdır.

2. Üstünlük Teorisi: Faili aidi suçla ihlal ettiği değerle işlenmek istenen tam siyasi suçu karşılaştırıp ağır basan unsuru bulmak gerekir.

Belçika Kaidesi: Devlet başkanı ve aile fertlerine yönelik suikast veya buna teşebbüs eylemleri siyasi suç istisnasından yararlanamaz.

Terör suçları, insanlığa karşı işlenmiş suçlar siyasi suç istisnasından yararlanamaz.

Geri Vermede İhtisas/Özellik İlkesi

TCK MADDE 18/8 –

(8) Geri verme halinde, kişi ancak geri verme kararına dayanak teşkil eden suçlardan dolayı yargılanabilir veya mahkûm olduğu ceza infaz edilebilir.

AGVS 14: Aynı içerik.

SUÇUN MANEVİ UNSURU

Suç = tipe uygun ve hukuka aykırı bir fiil + insan iradesi (kusurluluk)

Başkasının fiilinden sorumluluk: Bir kimsenin gerçekleşmesine hiç katılmadığı, başkaları tarafından gerçekleştirilen bir fiilden dolayı sorumlu olmasıdır.

Objektif sorumluluk: Fail istemeyerek dahi neden olduğu zararlı sonuçlardan sorumludur.

Kusurlu sorumluluk: Kişi ancak kastlı ve taksirli olarak gerçekleştirdiği ve kendisine ait olan bir fiilden dolayı sorumludur.

AY 38: Cezai sorumluluk şahsidir.

TCK Madde 20- (1) Ceza sorumluluğu şahsidir. Kimse başkasının fiilinden dolayı sorumlu tutulamaz. (2) Tüzel kişiler hakkında ceza yaptırımı uygulanamaz. Ancak, suç dolayısıyla kanunda öngörülen güvenlik tedbiri niteliğindeki yaptırımlar saklıdır.

Kusurluluğun Esası

1. Psikolojik Anlayış: Kusurluluk fail ile dış dünyada gerçekleştirilen fiil arasındaki bağdır. (Kastı açıklar, taksiri açıklayamaz.)

2. Normatif Anlayış: Kusurluluk süjenin iradesi ile bir norm arasındaki çatışma ilişkisinden ibarettir. Kusurluluk = kınanabilirlik.

Bu anlayışların ikisi de yetersiz kalır.

Suç için:

a. Fiil failin iradesinin ürünü olmalıdır.

b. Bu fiil faile yüklenen bir ödevi ihlal etmelidir.

Kusurluluk ile İsnat Yeteneği Arasındaki İlişki

Failin kusurlu sayılabilmesi için isnat edilebilir (anlama ve isteme yeteneğinin varlığı) olması gerekir.

İsnat yeteneği kusurluluğun ön şartıdır.

İsnat edilebilme, kişinin bir durumu, bir statüsüdür. Sadece failin cezalandırılabilmesi için taşıması gereken bir niteliktir.

Failin cezalandırılamıyor olması fiilin suç olarak doğmasını engellemez. (Akıl hastaları, çocuklar)

Kusurun Türleri

Kast

TCK Madde 21-

(1) Suçun oluşması kastın varlığına bağlıdır. Kast, suçun kanuni tanımındaki unsurların bilerek ve istenerek gerçekleştirilmesidir.

(2) Kişinin, suçun kanuni tanımındaki unsurların gerçekleşebileceğini öngörmesine rağmen, fiili işlemesi halinde olası kast vardır. Bu halde, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda müebbet hapis cezasına, müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda yirmi yıldan yirmibeş yıla kadar hapis cezasına hükmolunur; diğer suçlarda ise temel ceza üçte birden yarısına kadar indirilir.

Kast sadece fiilin değil, sonucunun da istenmesini gerektirir.

Neticeli suçlarda failin iradesi hem hareketin hem de sonucun gerçekleştirilmesine yönelik olmalıdır.

Sırf hareket suçlarında ise sonuç bulunmadığı için failin sadece hareketi bilerek ve isteyerek yapması yeterlidir.

İSTEME:

1. Tasavvur Teorisi: sonucun istenmiş sayılabilmesi için sonucun tasavvur edilmesi yeterlidir. Sonuç iradenin konusu olamaz, sadece öngörülebilir.

2. İrade Teorisi: Kastın varlığı için sonucun irade edilmiş olması gerekir. Bir fiili irade etmek, istemek demek, onun sonuçlarını da istemektir. Bu anlayış daha fazla kabul görür.

Sonuç ne zaman fail tarafından istenmiş sayılır?

· İradenin hedefini oluşturan (failin istediği) sonuç istenmiş sayılır. (=Arzu edilen sonuç) (Tabancayla adam öldürme)

· İstenen sonuçtan ayrılması mümkün olmayan sonuçlar da istenmiş sayılır. (Arabadaki adama taş atınca arabanın hasar görmesi)

· Fail muhtemel sonucun gerçekleşmesine rıza gösteriyorsa o sonuç da istenmiş sayılır.

o Olası kast: Fail, neticelerin gerçekleşmesi riskini kabul etmiştir. “Netice kastı belirler.”

o Bilinçli taksir: Fail sonucu öngörmesine rağmen, gerçekleşmeyeceğine dair kesin inançla hareket etmiştir.

BİLME:

Failin kasıtlı sayılabilmesi için yukarıdaki tüm unsurları bilmesi gerekir. Bilinmesi gereken unsurlar suçun yapısına bağlıdır. (Adam öldürme suçu için yaşayan bir insana ateş ettiğini, hırsızlık için başkasının malı olduğunu bilmelidir.)

Kastın Türleri

Doğrudan Doğruya Kast	Failin gerçekleşmesini istediği sonuçlara ilişkin kast. Hedeflenen netice gerçekleşmese bile fail sorumlu olur.
Dolaylı (Olası / Muhtemel) Kast	Failin öngörebildiği ve kabullendiği sonuçlara ilişkin kast. Dolaylı kast nedeniyle sorumlu olmak için sonucun gerçekleşmesi şarttır.
Genel Kast	Normda tanımlanan fiilin istenmiş olması yeterlidir.
Özel Kast	Fiilin istenmesinin yanı sıra fail belli bir saikle hareket etmelidir. (Hırsızlık için bir malı faydalanmak amacıyla bir yerden almak)
Zarar Kastı	Korunan hukuki varlık ya da menfaate zarar vermek kastı.
Tehlike Kastı	Söz konusu değeri sadece tehlikeye sokmak kastı.
Ani Kast	Ani bir karara dayanan ve hemen icra edilen kast.
Düşünce Kastı (Tasarlama)	Kararla kararın icrası arasında dikkate değer bir zaman aralığı vardır. Sadece insan öldürme suçu bakımından kabul edilmiştir. Cezayı ağırlaştıran bir nedendir. Zaman aralığının yanı sıra failin plan ve proje yapması gerekir.
Başlangıç Kastı	Sadece icrai ya da ihmali hareket sırasında olan kasttır. Kast hareket anında vardır, ancak sonradan sonucun istenmesinden vazgeçilmiştir.
Sonradan Ortaya Çıkan Kast	Hareketin başlamasından sonra, ama sonucun meydana gelmesinden önce ortaya çıkan kasttır. Yapılan fiil tek başına suç değilse sorumluluk doğmaz. Sonuç önlenebilir bir sonuçsa ve failin önleme yükümlülüğü varsa o zaman fail sorumlu olur.
Hemzaman Olan Kast	Hareketin başlamasından sonucun meydana gelmesine kadar devam eden kasttır.

Gönüllü Vazgeçme

Hareketin yapılmasından sonra kast sona ererse ya da fail sonucun gerçekleşmesini önlerse yeni TCK’da failin lehine bir durum yaratılmıştır.

TCK 36: Fail, suçun icra hareketlerinden gönüllü vazgeçer veya kendi çabalarıyla suçun tamamlanmasını veya neticenin gerçekleşmesini önlerse, teşebbüsten dolayı cezalandırılmaz; fakat tamam olan kısım esasen bir suç oluşturduğu takdirde, sadece o suça ait ceza ile cezalandırılır.

Taksir

TCK 22: (1) Taksirle işlenen fiiller, kanunun açıkça belirttiği hallerde cezalandırılır.

2) Taksir, dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla, bir davranışın suçun kanuni tanımında belirtilen neticesi öngörülmeyerek gerçekleştirilmesidir.

(3) Kişinin öngördüğü neticeyi istememesine karşın, neticenin meydana gelmesi halinde bilinçli taksir vardır; bu halde taksirli suça ilişkin ceza üçte birden yarısına kadar artırılır.

(4) Taksirle işlenen suçtan dolayı verilecek olan ceza failin kusuruna göre belirlenir.

(5) Birden fazla kişinin taksirle işlediği suçlarda, herkes kendi kusurundan dolayı sorumlu olur. Her failin cezası kusuruna göre ayrı ayrı belirlenir.

(6) Taksirli hareket sonucu neden olunan netice, münhasıran failin kişisel ve ailevi durumu bakımından, artık bir cezanın hükmedilmesini gereksiz kılacak derecede mağdur olmasına yol açmışsa ceza verilmez; bilinçli taksir halinde verilecek ceza yarıdan altıda bire kadar indirilebilir.

Taksirli sorumluluktan söz edilebilmesi için mutlaka zararlı sonucun ortaya çıkması gerekir.

Fail çoğu zaman kendisi de bir mağduriyete uğramaktadır.

Taksirin cezalandırılmasında toplumsal zorunluluk vardır.

Basit taksir: Failin sonucu öngörememesidir.

Bilinçli taksir: Failin öngördüğü sonucu istememesi ve kesinlikle bertaraf edebileceği inancıyla hareket etmesidir.

Taksirli sorumluluktan söz edebilmek için gerekli koşullar:

1. Hareket iradi olmalıdır.

2. Netice istenmemiş, ancak gerçekleşmiş olmalıdır.

3. Hareket ve netice arasında nedensellik bağı olmalıdır.

4. Hukuki varlık veya menfaatleri korumaya yönelik davranış kurallarına aykırılık olmalıdır (Dikkat ve özen yükümlülüğünün ihlali).

5. Taksir kanunda cezalandırılmış olmalıdır.

6. Sonuç öngörülebilir olmalıdır.

Taksir kanunda cezalandırılmış olmalıdır.

Taksir kusurun istisnai olarak cezalandırılan biçimidir.

Malvarlığına karşı işlenen suçlarda taksir kabul edilmemektedir.

Sonuç öngörülebilir olmalıdır.

Fail davranış kurallarına uymamış olmalı, bu durum kınanabilir olmalıdır.

Kınanabilirlik (öngörülebilirlik) için: Tecrübe, yaş, zeka seviyesi, eğitimi, beden kusurları, sosyal konumu, vb. dikkate alınır.

En önemli ölçüt sonucun öngörülebilirliği ve önlenebilirliğidir. Bunlar eksikse fail kınanamaz.

Netice Sebebiyle Ağırlaşmış Suç

TCK 23: (1) Bir fiilin, kastedilenden daha ağır veya başka bir neticenin oluşumuna sebebiyet vermesi halinde, kişinin bundan dolayı sorumlu tutulabilmesi için bu netice bakımından en azından taksirle hareket etmesi gerekir.

Suçun varlığı için gerekli olanın ötesinde zararlı veya tehlikeli bir sonucun meydana gelmesi durumudur.

Bu maddeyle objektif sorumluluk bertaraf edilmek istenmiştir.

Bu durumlarda taksirin belirlenmesi çok zor olduğundan bir tür “taksir karinesi” yaratılmaktadır. Bu da objektif sorumluluk kavramının yeniden canlanması sonucunu doğurmaktadır.

· Failin istediğinden daha ağır sonuç: “Derece” farkı. Yaralama ve ölüm gibi.

· Failin istediğinden başka sonuç: “Hukuki konu” farkı. Cinsel saldırı ya da çocuk düşürtme sonucunda mağdurun ölmesi gibi.

· Eğer fail gerçekleşen daha ağır ya da başka sonucu istemişse: “BAŞKA SUÇ” söz konusu olur. Bu durumda ağırlaştırıcı neden olarak düzenleyen hükümler değil, yaralama ve öldürmeye ilişkin hükümler uygulanır.

Kusurluluğu / suçu kaldıran nedenler (hata ve sapma)

Burada anlatılacak durumların suçun hangi unsurunu kaldırdığı konusunda doktrinde görüş birliği yoktur. Bazı yazarlar nedensellik bağının, bazıları da hukuka aykırılığın ortadan kalktığını savunur. Her durumda suç ortadan kalkmakta ve fail cezalandırılamamaktadır.

Kaza ve Tesadüf (Beklenmeyen Durum)

Doktrindeki baskın görüş: Kaza ve tesadüf kusurluluğu kaldıran bir sebep değildir.

Ceza hukukundaki kusur irade kusurudur. Kaza ve tesadüfte ise sonuç öngörülemez ve önlenemez.

Öngörülemez ve önlenemez sonuçların gerçekleşmesi bakımından bir insan hareketinin bulunması zorunludur.

Doğal olaylar kaza ve tesadüf olarak değerlendirilemez.

Mücbir Sebep (Zorlayıcı Neden)

Mücbir sebepte kişi, sonucu öngörsün veya öngörmesin iradesine aykırı biçimde hareket etmeye zorlandığının farkındadır, ancak başka seçeneği yoktur.

Kişi, karşı koyamayacağı ve mücadele edemeyeceği bir dış kuvvet tarafından zorlanır.

Cebir

TCK 28: (1) Karşı koyamayacağı veya kurtulamayacağı cebir ve şiddet veya muhakkak ve ağır bir korkutma veya tehdit sonucu suç işleyen kimseye ceza verilmez. Bu gibi hallerde cebir ve şiddet, korkutma ve tehdidi kullanan kişi suçun faili sayılır.

Cebir:

1. Maddi cebir (şiddet): Bir kimse, bir başkası tarafından suç işleye zorlanır. Basit değil, karşı koyulamayacak bir zorlama olmalıdır. Zorlanan cezalandırılmaz. Zorlayan hem “cebir” suçundan (TCK 108), hem de işlenen suçtan cezalandırılır.

2. Manevi cebir (tehdit): Gelecekte doğması muhakkak ve ağır olan bir zarar tehdidi ile zorlanan bir irade vardır. Tehdidin derecesini hakim takdir eder. İradenin zorlanmış olması sorumluluğu kaldırır. Tehdit edilen cezalandırılmaz. Tehdit eden hem “tehdit” suçundan (TCK 106), hem de işlenen suçtan cezalandırılır.

Hata

Gerçeğin bilinmemesi ya da yanlış bilinmesi nedeniyle bir konuda yanlış hüküm verilmesidir.

Hukuki ve fiili hata: İradenin oluşum sürecini etkileyerek iradenin yanlış tasavvur ve bilgi ile oluşmuş olarak ortaya çıkmasına neden olur.

Sapma: İradenin gerçekleşmesi, yani suçun işlenmesi aşamasını etkiler.

· Hukuki Hata

Fail fiili cezalandıran bir kural olduğunu bilmez ya da yanlış yorumlar.

Hukuki hata norma yönelik bir yanlış değerlendirmedir.

TCK 4: (1) Ceza kanunlarını bilmemek mazeret sayılmaz.

TCK 30/4: (4) (Ek fıkra: 29/6/2005 – 5377/4 md.) İşlediği fiilin haksızlık oluşturduğu hususunda kaçınılmaz bir hataya düşen kişi, cezalandırılmaz.

İki biçimde ortaya çıkabilir:

1. Ceza kanunlarının bilinmemesi ya da yanlış bilinmesi

2. Ceza kanunları dışındaki kanunların bilinmemesi ya da yanlış bilinmesi

Ceza kuralının gönderme yaptığı kural hakkında yanılma fiili hata olarak kabul edilir ve kusurluluğu ortadan kaldırır.

· Fiili Hata

TCK 30: (1) Fiilin icrası sırasında suçun kanuni tanımındaki maddi unsurları bilmeyen bir kimse, kasten hareket etmiş olmaz. Bu hata dolayısıyla taksirli sorumluluk hali saklıdır.

(2) Bir suçun daha ağır veya daha az cezayı gerektiren nitelikli hallerinin gerçekleştiği hususunda hataya düşen kişi, bu hatasından yararlanır.

(3) Ceza sorumluluğunu kaldıran veya azaltan nedenlere ait koşulların gerçekleştiği hususunda kaçınılmaz bir hataya düşen kişi, bu hatasından yararlanır.

(4) (Ek fıkra: 29/6/2005 – 5377/4 md.) İşlediği fiilin haksızlık oluşturduğu hususunda kaçınılmaz bir hataya düşen kişi, cezalandırılmaz.

Suçun var olabilmesi için, hareket bilerek ve isteyerek yapılmalı ve suçu oluşturan unsurlar da bilinmelidir.

Fiili hata suçun asli unsurlarına ilişkin hatadır.

Fail normu bilir, ama suç teşkil eden fiilden farklı bir fiil gerçekleştirdiğine inanır. Fiilin tipik olmadığına inanır.

Fiili hata bir algılama hatasıdır.

(Başkasına ait malı kendisinin zannederek almak, av hayvanı yerine insana ateş etmek)

KUSURLU HATA: Failin kusurundan kaynaklanan hata. (Taksirli ceza var ise ona göre cezalandırılır.)

KUSURSUZ HATA: Failin kınanması mümkün değilse. (Sorumsuzluk doğurur.)

Hata kurucu unsurlara ilişkin ise etkilidir.

Şahısta hata kusurluluğu kaldırmaz.

Suç vasıtasında ve şahısta hata sorumluluğu kaldırmaz.

Sapma

İradenin oluşumu sırasında değil de gerçekleşmesi sırasında ortaya çıkan ve suçun işlenmesini etkileyen hatadır.

· İsabette sapma

Suç, istenenden başka bir kimse üzerinde gerçekleşir.

Şahısta hatadan farklıdır.

Şahısta hata: A, B’e ateş ettiğini sanarak C’ye ateş eder.

İsabette sapma: A, B’ye ateş eder, kurşun saparak C’yi vurur.

Sadece kasıtlı suçlar açısından geçerlidir.

· Suçta sapma

· Nedensellik bağında sapma

HUKUK SEPETİM

13 Şubat 2015 Cuma

CEZA HUKUKU GENEL HÜKÜMLER

2 yorum: