EŞYA HUKUKU

EŞYA HUKUKU

EŞYA HUKUKUNUN KONUSU

·         Eşya hukukunun konusu eşya üzerindeki hakimiyet ve doğrudan hakimiyeti korumaya ilişkin hukuk düzenidir (ayni haklar, zilyetlik, tapu sicili).

·         Fiili hakimiyet: Eşya üzerinde fiilen kurulan hakimiyet.

·         Eşya taşınır (menkul) bir eşya ise bu zilyetlik denilen müessese ile sağlanır.

·         “Zilyetlik” (arapça) = el altında bulundurmak. (Taşınırlarda dış dünyaya yansıyan hakimiyet.)

·         Zilyed = zilyetliğe sahip olan kişi.

·         Taşınmazlarda mülkiyetin dış dünyaya yansıması: tapu sicili. (TMK 992).  

·         Sicil zilyetliği: Tapu siciline kayıtlı kişi zilyet sayılır.

·         Taşınmazlarda Karine: Md 992: Tapuya kayıtlı taşınmazlarda, hak karinesinden ve zilyetlikten doğan dava hakkından yalnız adına tescil bulunan kimse yararlanır. Bununla birlikte taşınmaz üzerinde fiili hakimiyeti bulunan kimse, gasp veya saldırı sebebiyle dava açabilir.

·         Tapu Sicili: Ülkemizdeki tüm taşınmazların kaydı gereken ve Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü tarafından tutulan bir sicildir.

·         Yeni Tapu Sicili: RG Tarih: 17.08.2013 Sayı:28738

·         TMK 4. Kitap: Eşya Hukuku (Md 683 vd)

Ayni Haklar:

Verdiği yetkiler bakımından ikiye ayrılır:

1.       Tam ayni hak: Kullanma, yararlanma ve tasarruf yetkilerinin tamamını veren haktır. Hukukumuzda tek bir tam ayni hak vardır, o da mülkiyettir.

2.       Sınırlı ayni hak: Tam ayni hakkın verdiği üç yetkiden biri eksikse bu hakka sınırlı ayni hak denir. En fazla ikisi bulunur. Sınırlı ayni hakların en genişi intifa hakkıdır. İntifa hakkı sahibinin tasarruf yetkisi yoktur.

KANUNUN SİSTEMATİĞİ

TMK 683-708                     Mülkiyetin tanımı ve çeşitleri

TMK 704-717                     Taşınmaz mülkiyeti, konusu, kazanılması, kaybı

TMK 718-761                     Taşınmaz mülkiyetinin içeriği ve kısıtlanması

TMK 761-778                     Taşınır mülkiyeti (daha az ayrıntılı)

TMK 779-1027                   Sınırlı ayni haklar

Taşınmaz mülkiyetinin içeriği: Md 718: Arazi üzerindeki mülkiyet, kullanılmasında yarar olduğu ölçüde üstündeki hava ve altındaki arz katmanlarını kapsar. Bu kapsama yasal sınırlamalar saklı kalmak üzere yapılar, bitkiler ve kaynaklar da girer.

Sınırlı Ayni Haklar:

1.       İrtifak ve üst hakları: Edim irtifak haklarında katlanma edimidir.

2.       Taşınmaz yükü: Edim katlanma edimidir. (Tarladan toprak alınması, ürünün bir kısmının verilmesi). Yüklü taşınmazın maliki borcunu ihlal edip gereği gibi ifa etmezse, alacaklı, rehin haklarında olduğu gibi, bu taşınmazı sattırıp bedelinden kendi zararını alma hakkına sahiptir.

3.       Rehin hakkı: Bir ayni hak teminatıdır. Borcun vadesinde ödenmemesi halinde rehin konusu alacaklı tarafından sattırılarak bedelinden alacaklı tatmin edilir.

a.       Taşınmaz rehni:

                                                               i.      İpotek: Uygulamada olan sadece budur.

                                                             ii.      İpotekli borç senedi: 80 senedir uygulanmamıştır. Enflasyon %5’in üzerindeyse uygulanamaz. Mortgage denilen sistem ise ipotekli borç senedinin Amerikan hukukundaki uygulamasıdır.

                                                            iii.      İrat senedi: 80 senedir uygulanmamıştır.

b.      Taşınır rehni:

                                                               i.      Teslime bağlı taşınır rehni: Rehin konusunun bizzat alacaklıya teslim edilmesiyle kurulur. Teslim edilmez ya da geri alınırsa rehin sözleşmesi kurulmaz veya sona erer.

                                                             ii.      Teslim şartsız taşınır rehni / menkul ipoteği: Rehin konusu tıpkı teslim edilmiş gibi bir sicile kaydedilir.

1.       Hayvan rehni

2.       Motorlu taşınır rehni

Mülkiyet hakkı-rejim ilişkisi:

·         Mülkiyet hakkına önem veriyorsa klasik-liberal düzen;

·         Vermiyorsa totaliter bir rejim söz konusudur.

Klasik liberal hukuk devletinde mülkiyet hakkı, miras hakkı ve sözleşme hürriyeti mevcuttur.

Anayasa Md 35: ferdiyetçi liberal mülkiyet hakkı, ancak kanunla sınırlandırılabileceği öngörülmüştür.

Mülkiyet hakkının sınırı TMK md 683: Hukuk düzeninin sınırları içinde kullanma, yararlanma ve tasarruf yetkisi.

Haklar Bakımından Mülkiyet Hakkının Eşya Hukukundaki Yeri

1.       Malvarlığı Hakkı:

·         Kişinin aktifi ve pasifi ile olan hakları.

·         Herkesin bir malvarlığı vardır!

·         Birden çok malvarlığı: Şahsi + ticari

2.       Şahıs Varlığı Hakkı:

a.       Şahıs hakları dokunulmaz, vazgeçilmez ve devredilmezdir.

b.      Vücut bütünlüğü üzerindeki hakkı, resmi üzerindeki hakkı, ismi üzerindeki hakkı, vb.

Ayni haklar mutlak haklar içerisinde yer alır.

EŞYA HUKUKUNUN KAYNAKLARI VE DİĞER ALANLARLA İLİŞKİSİ

·         4721 sayılı TMK

·         6098 TBK md 646: Bu kanun 22.11.2001 tarihli ve 4721 sayılı TMK’nın Beşinci Kitabı olup, onun tamamlayıcısıdır.

·         634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanunu

·         2644 sayılı Tapu Kanunu

·         3091 sayılı Taşınmaz mal zilyetliğine yapılan tecavüzlerin önlenmesi hakkında kanun

·         5403 sayılı Toprak koruma ve arazi kullanma kanunu

·         Ticari İşletme Devri Kanunu

·         Maden Kanunu

·         Kadastro Kanunu

·         Diğer kanunlar

·         İçtihatlar (Yargıtay 1,3,6,5,7,8,17,18,20,23 hukuk daireleri taşınmaz ile ilgilidir.)

·         Doktrin

AYNİ HAKLARIN HERKESE KARŞI İLERİ SÜRÜLEBİLMESİ İLE İLGİLİ GÖRÜŞLER

1.       Klasik Görüş: “Yeryüzündeki herkesin görevi ayni haklara saygı göstermektir.” Bu görüş kabul görmemiştir. Eşya ve kişi arasında bir ilişki olamaz. İlişki hak sahipleri arasında olur.

2.       Şahısçı Görüş: ”Bütün insanlar pasif süjedir. Yalnızca kişiyle ilişkisi olanlardan saygı göstermesi beklenebilir.”

3.       Üçüncü Görüş: “Ayni bir hak, onunla temas halinde olan herkese karşı ileri sürülebilir.” Buna göre mülkiyet ve sınırlı ayni haklar arasında bir fark yoktur.