İDARE HUKUKU

İdari İşlevi Oluşturan Faaliyetler

Yasama İşlevi		Yargı İşlevi		İdari İşlev
(Kanun yapar)		(Hukuki uyuşmazlıkları çözer)		Yasamanın İdari İşlevi	Yargının İdari İşlevi	İdari İşlem + İdari Eylem

Kuruluşlar

TOBB	Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşu
HSYK	Anayasa 159 md.  Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşu değildir. İdare organıdır. (Hakim ve savcıların özlük işleri) Anayasanın yargı bölümünde düzenlenmiştir. Meslekten ihraç haricindeki kararları yargı denetimine kapalıdır. İşlemleri kolektif işlemdir.
YAŞ	İdare organıdır.
TBMM	Yasama organıdır. Yasama faaliyetleri: kanun yapma ve parlamento kararları. Sayıştay Başkanı’nın seçimi: Sadece milletvekillerinin oyu ile meclis genel kurulunda yapıldığından yasama faaliyetidir.
Danıştay	Yüksek mahkeme. Anayasa  155. Md: Danıştay, idarî mahkemelerce verilen ve kanunun başka bir idarî yargı merciine bırakmadığı karar ve hükümlerin son inceleme merciidir. Kanunla gösterilen belli davalara da ilk ve son derece mahkemesi olarak bakar. Danıştay, davaları görmek, Başbakan ve Bakanlar Kurulunca gönderilen kanun tasarıları, kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmeleri hakkında iki ay içinde düşüncesini bildirmek, tüzük tasarılarını incelemek, idarî uyuşmazlıkları çözmek ve kanunla gösterilen diğer işleri yapmakla görevlidir.
Türkiye Jokey Kulübü	Özel hukuk tüzel kişisi ama kanunla verilmiş kamu gücünü kullanma hakkı var. At yarışlarını düzenler.
Türkiye Futbol Federasyonu	Özel hukuk tüzel kişisi ama kanunla kurulmuş ve kamu gücü var. Karma nitelikli yapıda.
Cumhurbaşkanı	Cumhurbaşkanının kanunu görüşülmek üzere geri göndermesi: yürütme işlemi
Belediye	Karar organı belediye meclisi olduğundan kararlar kolektif işlemdir.

İdare Hukukunda İlkeler

Kanunilik İlkesi	İdarede tüm yetkiler kanunla belirlenir.
Yetkisizlik İlkesi	Yetkisizlik kural, yetki istisnadır.
Anayasa 125	İdarenin her türlü işlemine karşı dava açılabilir.
Yetki paralelliği ilkesi	İşlem ile ilgili usul, kanunla ayrıca belirlenmemişse, karşıt işlem için de aynıdır.
Yetki genişliği ilkesi	Valiler için geçerlidir. Yetkileri geniş yorumlanır.
İdarenin sürekliliği ilkesi	İdare tatile çıkmaz.
İdari kararların geriye yürümezliği ilkesi	Yargı tarafından verilmiş iptal kararı geriye yürür.

Tanımlar

Tam Yargı Davası	İdareye karşı hizmet kusuru nedeniyle açılan tazminat davası
İptal Davası	İdarenin şekil, amaç, konu, sebep ve yetki eksiklikleri nedeniyle hukuka aykırı işlemlerine karşı menfaatleri ihlal edilenlerce açılan dava.
İdari Yargı	İdari yargıda dava kişilere değil, idareye karşı açılır. (Anayasa 129/5)
Hukuki İşlem	Hukuk dünyasında sonuç doğurmaya yönelik her türlü irade açıklaması
İdari İşlem	Her idari işlem bir hukuki işlemdir.
İdari Eylem	Hukuk dünyasında sonuç doğuran ve dışa yansıyan maddi, fiziksel hareketler.
Paternalizm	Neyin doğru, neyin yanlış olduğunu dikte etmek.
Kamu gücü	Tek taraflı irade ile sonuç doğması. İstisnai olarak özel hukuk kişileri KANUNla verilmiş kamu gücüne sahip olabilir.
Kamu Tüzel Kişiliği	Ölçütler: 1.       Kanunla ya da kanunun açıkça verdiği yetkiye dayanarak kurulma, 2.       Üstün ve ayrıcalıklı yetkilerle donatılmış olma, 3.       Mal ve gelirlerin özel bir himayeden yararlanması, 4.       Personelin TCK uygulaması yönünden devlet memuru olarak görülmesi.
İdari Sözleşme	İdarenin idare hukuku kurallarına göre bir kamu hizmetinin görülmesi için yaptığı ve tarafların eşit olmadığı özel bir sözleşmedir.
Yürütmenin durdurulması	İptal davasında istenen bir tedbir, bir ara karardır. İSTİSNA: Vergi mahkemesinde dava açılınca yürütme otomatikman durur.
Düzenleyici İşlem	Soyut, genel kurallar, bir defa kullanmakla tükenmez. (Danıştay ÖSYM tarafından yapılan bir sınavı düzenleyici işlem olarak görmemektedir.)(Danıştay imar planını düzenleyici işlem olarak değerlendirir.)
Genel İşlem/Ara Karar	Düzenleyici/birel işlem ayrımı net olarak yapılamayan işlemler. Hangisine daha yakınsa ona göre tasnif edilir.
Birel İşlem	Somut, kişisel, öznel kurallar. Bir kez kullanılmakla tükenir. (Şart işlem + öznel işlem)
Şart (koşul) işlem	Statüye sokar ya da statüden çıkarır. Statüde değişiklik yapar.
Öznel (Subjektif) İşlem	Bireye ilişkindir, bir kez kullanılmakla tükenir. Kazanılmış hak yalnızca sübjektif işlemden doğar.
60 gün	İdari yargıda dava açma süresi 60 gündür. (Birel işlemlerde) Düzenleyici işlem kişiye uygulandığı zaman da düzenleyici işleme karşı ayrıca 60 gün içinde dava açma hakkı doğar.
Basit İşlem	Tek bir irade açıklamasıyla sonuç doğuran hukuki işlem.
Kolektif İşlem	Birden fazla irade aynı anda ve aynı yönde açıklanır. (Kurul kararları)
Karma İşlem	Birden fazla irade aynı yönde, ancak belirli bir sıra dahilinde açıklanır. (Teklife dayanan kararlar)
Müşterek (ortak) kararname	Üst düzey kamu görevlilerinin görevlendirilmesinde uygulanır, sırayla ve birden fazla imza gerekir. (karma işlem)
Zımni ret	İdarenin 60 gün boyunca susması (yapılan başvuruların 60 gün boyunca yanıtsız bırakılması) sonucu “ret kararı verdiği” varsayılır ve dava açma hakkı doğar. (İdari Yagılama Usulü Kanunu Md 10)
Zımni kabul	İSTİSNADIR. Kanunda açıkça belirtilmiş olmalıdır. (Yapı kullanma izni/iskan ruhsatı başvurusu 30 gün yanıtsız kalırsa zımnen kabul edilmiş demektir.)
İcrai İşlem	İşlemde muhatabın rıza ve muvafakatı olmasa da onun hukuki durumuna etki eder. İcrai işlemlere karşı dava açılabilir.
Hazırlık İşlemi	Sonucun doğması için yapılan ve hukuk aleminde değişiklik yapmayan hazırlayıcı işlemler. (Müfettiş raporları) (Bunlara karşı, henüz etki doğurmadıklarından, dava açılamaz.)
İnşai İşlem	Hukuki durumda değişiklik ilk kez o işlemle meydana gelir.
Tespit edici İşlem	Hukuki sonuç önceden oluşmuştur. (Diploma verilmesi)
Yararlandırıcı İşlem	Haklar tanınır ya da bazı yükümlülükler kaldırılır. (memuriyete atanma)
Yükümlendirici İşlem	Bazı haklar sınırlandırılır. (Disiplin cezası, kolluk işlemleri)
Yetki Unsuru	Bir idari makamın işlem yapabilme yeteneğidir. (Kişi/yer/zaman)
Şekil Unsuru	İradenin açıklanmasındaki biçim ve prosedür (usûl).
Amaç Unsuru	İdari işlemin yapılmasıyla ulaşılmak istenen nihai sonuç.
Sebep Unsuru	İdareyi belli yönde işlem yapmaya sevk eden hukuki neden.
Konu Unsuru	İşlemin hukuk aleminde meydana getirdiği değişiklik.
Yargı Kısıntısı	Yargısal denetim yolunun yasama yoluyla kapatılmasıdır. Anayasa tarafından yapılmalıdır. “Anayasal kısıntı” da denilebilir. (HSYK; YAŞ ve Cumhurbaşkanının tek başına verdiği kararlar için geçerlidir.)(asker kişilerin disiplin cezaları) (Tahkim kurulu kararları idari karar ama bunlara karşı yargı denetimine gidilemez.)
İdari Usûl	İdari faaliyetlerdeki usuldür. Yazılı şekil esastır.
İdari Yargılama Usûlü	İdari mahkemedeki yargılama usulüdür.
Takdir Yetkisi	Bir işlemi yapmak ya da yapmamak konusunda idareye verilmiş bir seçim hakkıdır.
Yetki Devri	Makamlar arasında olur.
İmza Devri	Kişiler arasında olur.
Fonksiyon/Görev Gaspı	İdare/Yasama/Yargı arasında (Yaptırım: YOK hükmünde)
Yetki Tecavüzü	İdare görevlisi ile bir başka idare görevlisi arasında. (Yaptırım: iptal)
Açık ve Bariz Yetki Tecavüzü	İdarenin farklı iki birimi arasında (Sağlık Bakanlığı ve Orman Bakanlığı gibi) (Yaptırım: YOK hükmünde)
Asli Şekil Noksanlığı	İdari işlemin sonucu etkileyecek öneme haiz şekil noksanlığı.
Tali Şekil Noksanlığı	İdari işlemin sonucu etkileyecek öneme haiz olmayan şekil noksanlığı.
Esas	Sebep + konu (İkisi arasında kopukluk varsa kararda sakatlık vardır)
İdari Kararda İrade Bozukluğu	Hata + hile + ikrah
Yetki Saptırılması	1.       Kişisel amaç güdülmesi 2.       Siyasal amaç güdülmesi 3.       Özel maksadı aşan kararlar

İdari İşlem

İdari İşlemin Özellikleri

Tek yanlılık = Sonucun doğması için tek tarafın iradesinin yeterli olması. Karşı taraf iradesinin rolü yoktur.

İcrailik: Bir irade açıklanır açıklanmaz hukuk dünyasında etkili olması.

Re’sen İcra: Karar alındıktan sonra bizzat yerine getirilmesi.

Hukuka Uygunluk Karinesi: Yargı mercii aksine karar verinceye kadar idarenin tüm işlemlerinin hukuka uygun olduğu varsayılır. Bu nedenle iptal davası açılsa da yürütme devam eder.

İdari İşlemin 5 Unsuru

İşlemin hukuka uygunluğu incelenirken bu unsurlar değerlendirilir.

ŞEKİL VE USUL KURALLARI

Yazılılık Kuralı	İdarenin tüm işlemleri yazılı olmalıdır. Başvurulacak kanuni yollar ve süreler belirtilmelidir. Belirtilmezse iptal nedeni değil, ama tazminat nedeni olabilir.
Gerekçe Kuralı	Mahkemeler her kararı gerekçelendirmek zorundadır. İdari kararlar gerekçelendirilmek zorunda değil. İptal davası açıldığı zaman gerekçeler açıklanmalı. Mutlaka dayanılan bir sebep olmalı.
Hazırlık İşlemleri	Teklif usulü öngörülmüşse mutlaka uygulanmalı. Danışma usulü öngörülmüşse mutlaka uygulanmalı. Bağlayıcı değil. Uygun görüş alınması usulü öngörülmüşse mutlaka uygulanmalı. Hiçbir eyleme geçilmeyebilir. Ancak eyleme geçilirse yapılacak işlem uygun görüşe aykırı olamaz.
Kolektif ve Karma İşlemler	Toplantı ve karar yeter sayıları uygun olmalıdır. İşlemlerin kanunda öngörülen sırayla yapılması gerekir.
Çelişme Usulü	İlgilinin görüş ve savunmasının alınması gerekliliği. İstisnaidir.
Şekil ve Usulde Paralellik İlkesi	Bir idari işlemin yapılmasında işlenen şekil ve usul işlemin değiştirilmesi, geri alınması ya da kaldırılmasında da uygulanmalıdır.

İDARİ KARARLARDA SAKATLIK YAPTIRIMLARI

	YOKLUK (keenlemyekun)	MUTLAK BUTLAN	NİSBİ BUTLAN
Niteliği	Hukuken hiç doğmamış sayılır.
Sonucu	Hiçbir sonuç doğurmaz.
Yargının Rolü	Kararın yokluğunun saptanması ile dava iptidaen reddedilir. Yargı mercilerince süreye bağlı olmaksızın her zaman saptanabilir. İdare böyle bir kararı her zaman geri alabilir.
Ne zaman söz konusudur?	Kanunda belirtilir. Öngörülmüş toplantı yeri ve zamanı dışında alınmış kurul kararları.
Nasıl anlaşılır?	Sakatlığın çok ağır olup ilgililerce kolayca anlaşılabilmesi.
Hangi kararlar?	İlgilinin talep ve rızasının bulunmaması (emekliliğe sevk) Yetki öğesindeki sakatlıklar: fonksiyon gaspı, ağır ve bariz yetki tecavüzü, kurul kararlarında toplantı veya karar yeter sayısına uyulmaması. Şekil öğesindeki sakatlıklar: Sözlü ya da imzasız kararlar. Konu öğesindeki sakatlıklar: Konunun meşru ya da mümkün olmaması.	Yetki tecavüzü,

İdari İŞLEM Kuramı

Anayasa 104 b/3 Anayasa, "gerekli gördüğü hallerde" diyor. Aynen böyle diyor. Süre koymuyor, kısıtlamıyor, sınırlamıyor, şarta bağlamıyor. Muhalefet ağzını açamaz, çünkü bu anayasa, pek sevdiği ve değişmemesi için mücadele verdiği Kenan Paşa Anayasası!... Eski anayasaya göre de bu böyleydi. Cemal Gürsel hükümet toplantısına iki kere başkanlık etti. Hem de kendisi başbakanlığa gitmeden, hükümeti ayağına, Çankaya'ya çağırarak... O zamanlar kimse buna şarlamamıştı... Başbakan İsmet İnönü bu davete "paşa paşa" icabet etmişti. (Osmanlıca bir deyimdir, okulda öğretiyorlar.) Cevdet Sunay bu yetkiyi kullanmadı, fakat Fahri Korutürk kullandı. Özellikle Kıbrıs günlerinde. Başbakan Bülent Ecevit de buna "sivil sivil" boyun eğdi. Birkaç ay sonra Başbakan Sadi Irmak da... (Böyle bir başbakanımız olduğunu gençler hiç duymuşlar mıdır?) O zamanlar kimse bunlara şarlamamıştı... Gelelim sonraki anayasa dönemine: Kenan Evren bakanlar kurulunu dört kere topladı. Turgut Özal da yedi kere. Süleyman Demirel de topladı, iki kere. Kimse bunlara şarlamadı. Söz konusu Erdoğan olunca pislik etmeye başlıyorlar. "Ötekiler iki ila yedi kere başkanlık etmişler, dolayısıyla Erdoğan da ancak üç ila sekiz kere edebilir" şeklinde bir mantık yoktur ve olamaz. Ahmet Necdet Sezer hiç toplamadı, o hissiyatını daha ziyade Milli Güvenlik Kurulu toplantısında hükümete anayasa kitapçığı fırlatarak ve hem siyasi hem ekonomik kriz çıkararak ifade ediyordu... Abdullah Gül bu yetkiyi kullanmadı. Şimdi Recep Tayyip Erdoğan kullanacak. Başkanlık sistemine geçilince de bütün bu tartışmalar "kadük" olacak, tarihte bir fıkra gibi kalacak. Muhalefet buna karşı çıkmak için ne halt edeceğini bilememenin telaşıyla, çaresizlikten işi "yalan yazmaya" kadar götürdü. Bir muhalif yazar, "bu toplantının Anayasa'da yeri yoktur" diyecek kadar azıttı. Ya gazeteci geçindiği halde Anayasa'dan haberi yoktu, ya da bile bile yalan söylüyordu.