ULUSLARARASI ÖRGÜTLER
HUKUKU
|
|
Devletler
|
Uluslararası örgütler
|
Hükümet Dışı Örgütler
(Non-governmental Organization/NGO)
|
|
|
Uluslararası hukukun süjeleri
|
Türemiş süjeler. Devletlerin iradelerine bağlı olarak kurulmuşlardır.
|
Uluslararası hukuk süjesi değildirler.
|
|
Yetkiler
|
Genel
|
Fonksiyonel (Amacıyla sınırlı yetki alanı)
|
|
|
Özellikler
|
|
1. Kendine
özgü yapı: Kendisini kuran devletlerden ayrı bir hukuki kişiliği olması.
2. Antlaşmaya
dayanma
3. Sürekli
faaliyet gösterme (organlarının olması)
|
Bir antlaşmaya dayalı olarak kurulmazlar.
Farklı uyrukta özel ya da kamu hukuku kişileri tarafından kurulurlar.
|
|
Sınıflandırma
|
|
Evrensel (BM, DTÖ)
Bölgesel (AB, Afrika Birliği Örgütü, NATO)
|
|
|
|
|
Genel Nitelikte (AGİT)
Özel Nitelikte
Savunma (NATO)
Ekonomik (DTÖ)
Sosyal (ILO)
Kültürel
(UNESCO)
Teknik (ITU)
|
|
|
|
|
Açık (BM)
Kapalı (AB, NATO)
|
|
|
Hukuki Kişilik
|
Uluslararası Adalet Divanı’na sadece devletler başvurabilirler.
|
Antlaşmayla sınırlı tüzel kişilik.
Hukuki kişiliğin göstergeleri: antlaşma yapabilme, dava açabilme.
|
Tüzel kişilikleri ve dava ehliyetleri yoktur. (İstisna:
Greenpeace-Rainbow Warriors Davası/Tahkim)
|
|
Egemenlik
|
Münhasır egemendir.
|
Kendilerine antlaşma ile tanınmış egemenlik sınırları içinde hareket
ederler.
|
|
Supranasyonel Örgüt:
Üye devletler yetkilerinin bir kısmını örgüt organlarına devrederler. Ör:
Avrupa Birliği.
Cenevre Sözleşmesi: Self determinasyon için savaşan gruplara “savaşan” statüsü
verildiği takdirde bu sözleşmenin savaşa ilişkin kurallarının uygulanması
gerekir.
|
ÖRGÜTÜN ADI
|
Milletler Cemiyeti
|
||||
|
AMACI
|
Uluslararası barış ve güvenliğin korunması
|
|
|
|
|
|
ÖZELLİKLERİ
|
BM’nin selefi
|
||||
|
SÖZLEŞMESİ
|
Versailles Antlaşması’nın ilk 26 maddesi
|
|
|
|
|
|
KURULUŞ YILI
|
25 Ocak 1919 Paris Barış Konferansı | 28 Nisan 1919 Versailles
Antlaşması |18 Nisan 1946’da tasfiye edildi.
|
||||
|
TR ÜYELİK
|
TR, 1932’de üye oldu. Geç üye olmasının Lozan’ın sonuçları açısından
olumsuz etkileri olmuştur.
MC’de Görüşülen Meseleler:
ETABLİ MESELESİ:1923 tarihli antlaşmayla İstanbul’da oturan Rumlar
ile Batı Trakya’da oturan Türklerin yerlerinde kalacakları
kararlaştırılmıştı. “Sakin olma” hususunun tanımı üzerinde sorun çıkınca
MDAD’dan Danışma Görüşü istendi.
MUSUL SORUNU: İngiltere’nin emperyalist mücadelesi, TR Musul’u
alamamıştır. TR referandum önerdi, MC’ye gidildi, MDAD’dan “bağlayıcı”
Danışma Görüşü istendi. Musul GB sömürgesi olan Irak’a kaldı.
BOZKURT-LOTUS DAVASI: 1926’da Fransız Lotus gemisi Ege’de Bozkurt
adlı Türk gemisine çarpar, batmasına neden olur, Türkler ölür, Trkler
Fransızları yargılar, FR itiraz eder, Mahmut Esat Bozkurt’un savunması ile TR
davayı kazanır. (Yasal boşluk olduğundan hareketle)(Bunu engelleyecek bir
hukuk kuralı yoksa yapılan işlem hukuk dışı değildir.) Kosova davasına emsal
teşkil etti.
HATAY MESELESİ: 1921 tarihli TBMM-FR arasında Ankara Antlaşması.
İskenderun ve Antakya Suriye sınırları içinde kaldı. TR bağımsızlık
verilmesini istedi, FR, MC’ye taşıdı, seçim sistemi değiştirildi. Self
determinasyon hakkı kullanılarak referandum sonunda 1939’da TR’ye katıldı.
|
||||
|
ORGANLARI
|
GENEL KURUL:
|
KONSEY: Hiçbir devletin veto yetkisi yoktur. Tüm devletlerin eşit oy
hakkı vardır.
|
SEKRETERLİK:
|
||
|
NOTLAR
|
Başarısızlığa götüren olaylar
Katılımcı devlet sayısı az.
Düzenlemeler yetersiz.
Savaşı yasaklayan bir ifade yok.
Merkezi bir kolektif güvenlik sistemi oluşturulamadı.
|
ABD hiç katılmadı. (egemenlik ihlalini ileri sürdü.)
1933’te Almanya ve Japonya ayrıldı.
1939’da SSCB Finlandiya’ya saldırdı.
Almanya silahlanmama ilkesini ihlal etti.
Alman orduları Polonya’ya girdi.
İtalya Habeşistan’a saldırdı.
SSCB ihraç edildi.
|
|
||
|
|
|
||||
|
|
ILO MC bünyesinde kurulmuştur. (1919)
 |
||||
|
TASFİYESİ
|
BM kurulmasına karar verildi, MC malvarlığını, arşivlerini ve siyasi
olmayan işlevlerini BM’e devretti.
|
||||
Milletlerarası Daimi
Adalet Divanı: Bağımsız bir yargı organıydı. Ayrı bir tüzel kişiliği vardı.
Uluslararası Adalet
Divanı: Bağımsız bir yargı organıdır. Ama BM’e bağlıdır.
|
ÖRGÜTÜN ADI
|
BRIAND KELLOG PAKTI
|
||||
|
AMACI
|
Taraflar aralarındaki anlaşmazlıkları barışla çözecekler, gerekirse
MC’nin hakemliğini kabul edeceklerdi.
|
||||
|
ÖZELLİKLERİ
|
|
||||
|
SÖZLEŞMESİ
|
BRIAND KELLOG PAKTI
|
||||
|
KURULUŞ YILI
|
|
|
|
|
|
|
MERKEZİ
|
|
|
|
|
|
|
KURUCU ÜYELER
|
ABD, Japonya, İngiltere, Almanya, Belçika, Çekoslovakya ve Romanya
|
||||
|
ÜYELER
|
Üye sayısı sınırlı kalmıştır.
|
|
|
|
|
|
TR ÜYELİK
|
|
|
|
|
|
|
ORGANLARI
|
|
|
|
|
|
|
FAALİYET ALANLARI
|
|
|
|
|
|
|
NOTLAR
|
MC’nin başarısızlığı ile aynı nedenlerden başarısız olmuştur.
Az sayıda devletin taraf olması nedeniyle kuvvet kullanma yasağı
kapsamlı ve evrensel bir yasağa dönüşememiştir.
|
||||
|
ÖRGÜTÜN ADI
|
Birleşmiş Milletler
|
|||||||||
|
AMACI
|
1. madde: amaçlar:
1. Uluslararası
barış ve güvenliği sağlamak,
2. Uluslararası
işbirliğini sağlamak,
3. Uluslararası
ilişkilerin dostça geliştirilmesi, evrensel barışı güçlendirmek,
4. Uluslararası
sorunların çözüm merkezi olmak.
2. madde: temel ilkeler:
1. Devletlerin
egemen eşitliği ilkesi
2. Yükümlülüklerin
iyi niyetle yerine getirilmesi
3. Kuvvet
kullanma yasağı
4. Uluslararası
uyuşmazlıkların barışçı yollarla çözümü
|
|||||||||
|
ÖZELLİKLERİ
|
Evrensel, açık, siyasi nitelikte örgüt.
|
|
|
|
|
|||||
|
SÖZLEŞMESİ
|
BM Sözleşmesi: Çok taraflı sözleşme.
|
|||||||||
|
KURULUŞ YILI
|
1945
|
|
|
|
|
|||||
|
MERKEZİ
|
Genel Merkez: New York, Temsilcilikler: ABD; Cenevre, Viyana, Nairobi
|
|||||||||
|
KURUCU ÜYELER
|
51 asli kurucu devlet.
|
|
|
|
|
|||||
|
ÜYELER
|
Üye olmak için Genel Kurul’un karar vermesi, Güvenlik Konsey’inin de
tavsiyede bulunması gerekir. Tavsiye bağlayıcıdır.
2013’te: 193 üye.
|
|||||||||
|
TR ÜYELİK
|
4 kez GK üyeliği
|
|||||||||
|
ORGANLARI
|
Genel Kurul
Yasama organı
Tüm üye devletler katılabilir.
Her devletin bir oy hakkı.
Birliğin bütçeisini gözden geçirme, GK geçici üyelerini atama,
raporlar alma ve genel kurul kararları çıkarma.
|
Güvenlik Konseyi
Yürütme organı
15 üye.
Sürekli: ABD, UK, Çin, Fransa, Rusya
Geçici (Coğrafi Dağılım Esası)
2 yıl için GK tarafından seçilir.
Her üye 1 oy hakkına sahip.
Daimi üyelerin veto hakkı.
|
Ekonomik ve Sosyal Konsey
54 üye. 3 yıl için seçilirler.UNESCO, UNICEF, WHO gibi uzman
kuruluşlarla koordineli çalışır.
|
Vesayet Konseyi
1960’tan sonra fonksiyonu kalmamıştır. Kendi kendine yetmeyen
ülkelere şimdi Güvenlik Konseyi müdahale etmektedir.
|
Uluslararası Adalet Divanı
Yargı organı
|
Sekreterlik
GK tavsiyesi, GK kararı ile seçilir. Hep ABD’ye yakın kişilerden!
|
||||
|
Uluslararası Adalet Divanı
|
BM bünyesinde kurulmuştur.
Üye devletler arasında çıkan uyuşmazlıkların çözümlenmesi.
|
|||||||||
|
NOTLAR
|
BM’in ayrı bir hukuki kişiliği olduğuna dair ifade BM Sözleşmesi’nde
yoktur. Bu, genelde belirtilmez, süper devlet gibi hareket etme riski ortaya
çıkabilir.
Hukuki kişiliği olduğuna dair önemli Danışma Görüşü (Uluslararası
Adalet Divanı):1949 tarihli devletin zararının tazminine ilişkin danışma
görüşü.
BM Sözleşmesi Madde 104: Üye devletlerin iç hukukunda BM’nin hukuki
kişiliği tanınacaktır.(dolaylı atıf)
Binası elçilik binası ve çalışanlar diplomat statüsünde,
ayrıcalıkları ve dokunulmazlıkları var. (BM antlaşması 105. Madde) (Viyana
antlaşmalar Hukuku Sözleşmesi-1961)
Güvenlik Konseyi Kararları: 7.
Bölüm kapsamında alınan kararlar bütün devletler için bağlayıcıdır, üye
olmasalar bile.
7. Bölüm kapsamında ağır
insan hakları ihlali varsa ve iç çatışma boyutuna ulaşmışsa BM “koruma
sorumluluğu” kapsamında müdahalede bulunabilir.
Kuvvet kullanma yasağı (Ius
Cogens Kuralı): Bütün devletler için bağlayıcıdır.
2. Madde 4. Fıkra: Kuvvet
kullanma yasağı: Bu kurala aykırı nitelikte bir antlaşma
yapılamaz.(Viyana Antlaşmalar Hukuku Sözleşmesi)
Uluslararası güvenlik ve barışı sağlamak amacıyla BM gerekli görürse
üye olamayan devletler hakkında da karar alabilir.
Ulusal meselelerde BM’nin müdahale etmemesi kuralı, içişlerine
karışmama yasağı vardır.
BM Antlaşması, kuvvet kullanma
yasağının istisnası olan meşru müdafaayı çok ayrıntılı düzenlememiştir,
bu nedenle sorunlar çıkmaktadır.
Önleyici meşru müdafaa kavramı:
Önvuruş doktrini: Uluslararası hukukta hiçbir geçerliliği yoktur.
Düzenlemeler esnektir, çünkü uluslararası hukuk statik değildir.
Annan Planı: Kıbrıs’ta Türk ve Rum halklarının bir devlet altında
birleştirilmesini öngören plan.
1960’ta BM Genel Kurulu sömürge altında yönetilen devletlere self
determinasyon hakkı tanımıştır.
2. Madde 7. Fıkra: Devletlerin içişlerine karışma yasağı
51. madde: BM üyelerinden
biri silahlı saldırıya hedef olduğu takdirde ortak meşru savunma hakkına sahiptir. Alınan önlemler derhal Güvenlik
Konseyi’ne bildirilir.
Barış Güçleri’nin BM Antlaşması’nda dayanağı yoktur.
Reconstruction (yeniden yapılandırma): Barış Gücü’nün çatışma sonrası
yeniden yapılandırma faaliyetleri.
Genel Kurul Kararları: Oy çokluğu. Önemli sorunlarda (Uluslararası
barış ve güvenlikle ilgili sorunlarda, vb. ) nitelikli çoğunluk, 2/3.
Genel kurul kararları tavsiye niteliğindedir.
Genel Kurul’un Barış İçin Birlik Kararı (Union for Peace), 1950: Kore
Savaşı’nda SSCB’nin vetosu nedeniyle BM müdahale edemeyince Genel Kurul
yetkilerini genişleterek silahlı kuvvet kullanılması kararı almıştır.
Kore’de: BM çatısı altında, ABD öncülüğünde bir koalisyon gücü.
Irak’ta: ABD bayrağı altında, ABD öncülüğünde bir koalisyon gücü.
|
|||||||||
|
Güvenlik Konseyi
|
BM’e üyelik için Güvenlik Konseyi tavsiye kararı gereklidir, bu karar
bağlayıcıdır.
Güvenlik Konseyi toplantısına katılmamak ya da çekimser kalmak veto
etmek sayılmaz.
Güvenlik Konseyi'nde usul meselelerinde
kararlar 15 üyenin 9'unun oyu ile alınır. Ancak öze ilişkin bir kararın
alınabilmesi içinse 5 sürekli üyenin de olumlu oy vermiş olmaları şartı aranmaktadır
(madde 27-3).
Çifte veto: Güvenlik Konseyi'nde üzerinde tartışma yapılan bir
konunun usul ya da esasa ilişkin olduğuna dair de bir karar alınması
gerekir. İşte bu hususun tespitinde de veto işlediği için bir daimi üye önce
vetosunu kullanarak meseleyi usul meselesi dışında bıraktırır, ardından yine
vetosunu kullanarak bir karar alınmasını önleyebilir.
Güvenlik Konseyi Kararları: 7.
Bölüm kapsamında alınan kararlar bütün devletler için bağlayıcıdır, üye
olmasalar bile.
7. Bölüm kapsamında ağır
insan hakları ihlali varsa ve iç çatışma boyutuna ulaşmışsa BM “koruma
sorumluluğu” kapsamında müdahalede bulunabilir.
Kuvvet kullanma yasağı (Ius
Cogens Kuralı): Bütün devletler için bağlayıcıdır.
2. Madde 4. Fıkra: Kuvvet kullanma yasağı: Bu kurala aykırı nitelikte
bir antlaşma yapılamaz.(Viyana Antlaşmalar Hukuku Sözleşmesi)
Uluslararası güvenlik ve barışı sağlamak amacıyla BM gerekli görürse
üye olamayan devletler hakkında da karar alabilir.
Ulusal meselelerde BM’nin müdahale etmemesi kuralı, içişlerine
karışmama yasağı vardır.
Bağlayıcı karar alma yetkisi:
1. Uluslararası
güvenlik ve barışın tehdit edilmesi
2. Uluslararası
güvenlik ve barışın ihlali
3. Saldırı
a.
Kuvvet kullanmaya varmayan önlemler: Terörle
mücadele kapsamında ekonomik ve siyasal tedbirler.
b.
Kuvvet kullanmayı içeren önlemler
Tavsiye kararı alma yetkisi: BM Antlaşması 6. Bölüm, uyuşmazlıkların
barışçıl yoldan çözülmesi, vb.
|
|||||||||
|
|
Kuvvet kullanma
|
|||||||||
|
ÖRGÜTÜN ADI
|
Uluslararası Adalet Divanı
|
||||
|
AMACI
|
BM bünyesinde kurulmuştur, BM’nin yargı organıdır.
Üye devletler arasında çıkan uyuşmazlıkların barışçıl yoldan
çözümlenmesini amaçlar.
|
||||
|
ÖZELLİKLERİ
|
Sözleşmelerini BM yapar.
Sadece devletler
dava açabilir. Örgütler, bireyler açamaz.
Uluslararası nitelikte bir uyuşmazlık olmalı.
En sınırlı yargı yetkisine sahip uluslararası mahkemedir.
Örgütler sadece danışma görüşü talebinde bulunabilir.
Devletler de danışma görüşü talebinde bulunamazlar.
Yetkilendirme olmalı:
1. Uyuşmazlıktan
önce: yetkilendirme.
2. Uyuşmazlıktan
sonra: Tahkimname (yetkilendirme anlaşması)
3. Zımni
Kabul: Açılmış davaya taraf olma.
|
||||
|
MERKEZİ
|
Lahey
|
|
|
|
|
|
ORGANLARI
|
15 üyeden oluşur.
Coğrafi dağılıma göre seçilirler. Centilmenlik anlaşması.
Tarafsız ve bağımsız mahkeme.
|
Ad-hoc yargıç atama: Taraflardan birinin devletinden bir yargıç
varsa, diğer taraftan da bir tane atanır.
|
|||
|
KARARLARIN NİTELİĞİ
|
Üçüncü devletler için yardımcı kaynak. Bağlayıcı değil.
Uyuşmazlığın tarafı olan devletler için asli şekli kaynak, bağlayıcı.
|
||||
|
DANIŞMA GÖRÜŞÜ
|
Güvenlik Konseyi ve Genel Kurul talep edebilir.
BM uzmanlık kuruluşları talep edebilir, ama yalnızca kendi
konularında.
Hukuken bağlayıcı değil.
Ancak divan, verdiği danışma görüşü kararlarıyla kendini bağlı kılar,
çünkü çelişkili kararlar vermek istemez.
|
||||
|
NOTLAR
|
BM Antlaşması’nın nükleer (silahlı) saldırıyı yasakladığı ama nükleer
deneme yapılmasının yasak olmadığı yönündeki kararı çok eleştirilmiştir.
Tahkim: Taraflar uygulanacak hukuk kurallarını sınırlandırabilir.
Daha hızlı sonuç alınır. Barışçıl çözüm için yargı yoludur. Kararlar
bağlayıcıdır.
Arabuluculuk yargı dışı yoldur. Bağlayıcı değildir.
MDAD’den farkı: MDAD bağımsız bir yargı kuruluşuydu, UAD BM’in yargı
organıdır.
UAD, MDAD kararlarına atıfta bulunur.
Devletler yargı yetkisini 5 yılda bir yenileyebilirler.
TR 1976’dan beri yenilemiyor.
|
||||
|
ÖRGÜTÜN ADI
|
Uluslararası Ceza Mahkemesi
|
||||
|
AMACI
|
|
|
|
|
|
|
ÖZELLİKLERİ
|
Bir örgüt değildir, ama bir kurucu statüsü vardır.
Statüde Mahkeme’nin bir tüzel kişiliği olduğu açıkça belirtilir.
Bu, antlaşma yapabilme noktasında önemlidir.
|
||||
|
SÖZLEŞMESİ
|
|
|
|
|
|
|
KURULUŞ YILI
|
|
|
|
|
|
|
MERKEZİ
|
Lahey
|
|
|
|
|
|
KURUCU ÜYELER
|
|
|
|
|
|
|
ÜYELER
|
|
|
|
|
|
|
TR ÜYELİK
|
|
|
|
|
|
|
ORGANLARI
|
|
|
|
|
|
|
FAALİYET ALANLARI
|
|
|
|
|
|
|
NOTLAR
|
|
|
|
|
|
|
ÖRGÜTÜN ADI
|
Avrupa Birliği
|
|||||||||
|
AMACI
|
Birbiriyle bağlantının artırılması, ortak politikaların artırılması,
siyasal ve ekonomik olarak bütünleşmek
|
|||||||||
|
ÖZELLİKLERİ
|
Evrensel, genel, kapalı,
Ulus üstü yapılanma: (Direktiflerinin üye ülkelerde doğrudan doğruya
uygulanması, yetki devri)
|
Kendine özgü yapı: Devletle içiçe girip bazı yetkileri alabilir.
Devletleşme süreci.
|
||||||||
|
SÖZLEŞMESİ
|
AB Ekonomik Topluluğu Antlaşması
Roma Antlaşması
Paris Antlaşması
|
Füzyon Antlaşması (1965)
Avrupa Tek Senedi (ekonomik birlik)
Amsterdam Antlaşması (1997)
Nice Antlaşması (2003)
Lizbon Antlaşması (başarısız oldu)(AB anayasasına benzer bir
antlaşma)
Avrupa Siyasi İşbirliği Mekanizması (ASİM)
|
Maastricht Antlaşması (1992)(Önemli!) (=AB Antlaşması)
Siyasi bütünleşme sağladı.
Ortak Güvenlik ve Dış Politika
Avrupa Merkez Bankası’nın kurulması (ekonomik birlik)
AB vatandaşlığı fikri
|
|||||||
|
KURULUŞ YILI
|
1965
|
|
|
|
|
|||||
|
MERKEZİ
|
Brüksel (Komiteler) Strazburg (Genel Kurul Toplantısı)
|
|||||||||
|
KURUCU ÜYELER
|
6 devlet: Fransa, Almanya, İtalya, Benelux
|
|
|
|
||||||
|
ASLİ KURUMLARI
|
Devletleri yasama ve yürütme erkini kullanan kurumlar. Devlet benzeri
yetki.
|
Avrupa Parlamentosu
Siyasal görüşler temsil edilir, ülkeler temsil edilmez.
Sistemin gidiş yönü belirlenir.
AB’nin demokratik denetim aracıdır.
Konseyle birlikte yasama ve bütçe.
Antlaşmalara onay verme, katılma antlaşmasına onay verme.
5 yılda bir seçim, her ülke kendi sistemini uygular.
|
AB Komisyonu
Sistemin lokomotifidir.
Denetler, faaliyetleri bütüne uygular.
Nitelikli çoğunlukla 28 üye seçilir.
|
AB Merkez Bankası
|
||||||
|
|
|
AB Konseyi = Bakanlar Konseyi
Yasama ve bütçe.
Ulusal devletin çıkarları savunulur.
Politikalar belirlenir.
|
AB Adalet Divanı (Lüksemburg)
Yargısal denetim yetkisi.
Antlaşmalar, protokoller, ekleri denetler.
Ulusüstü yapı.
1. Uzmanlık
2. Genel
Mahkemeler
3. AB
Adalet Divanı
|
AB Sayıştayı
|
||||||
|
TALİ KURUMLARI
|
Tali işlem ve faaliyetler.
|
|
|
|
|
|||||
|
AB SÜRECİ
|
Bütünleşme
Westphalia Antlaşması: Ulus devlet
Fransız İhtilali
Napolyon ve Hitler: Savaşla bütünleşme
WW II
Jean Pollet:, Robert Schumann
Adımlar:
1. Avrupa
Kömür ve Çelik Topluluğu (Paris Antlaşması 18 Nisan 1951)
2. Avrupa
Ekonomik Topluluğu: Ortak bir Pazar ile ekonomik, sonra da siyasal
bütünleşmeyi sağlamak
3. Euratom:
Nükleer enerjinin barışçıl amaçlarla kullanılması, araştırma programlarının
koordinasyonu.
|
Derinleşme
Birbiriyle bağlantının artırılması, ortak politikaların artırılması,
siyasal ve ekonomik olarak bütünleşmek.
|
Genişleme
6 devlet: Fransa, almanya, İtalya, Benelux
1:G: 1973: İrlanda, İngiltere, Danimarka
2:G: Yunanistan
3:G: İspanya, Portekiz
4:G: İsveç, Finlandiya Avusturya,
5:G: Slovakya, Slovenya, Litvanya, Letonya, Macaristan, Çek
Cumhuriyeti, Estonya, Güney Kıbrıs,
Bulgaristan, Romanya
Hırvatistan
Şu anda: 28 üye devlet.
|
|||||||
|
NOTLAR
|
|
|
|
|
|
|||||
AB HUKUK DÜZENİ
Bir kısım egemenlik yetkileri AB’ye devredilmiştir. Yetki
devri = acquis communataire.
Topluluk Müktesebatı: AB antlaşmalrı ve diğer yardımcı hukuk
kaynakları ile üye devletlerin bunlardan kaynaklanan hak ve yükümlülükleri.
1.
Birincil Hukuk: Kurucu antlaşmalar (Füzyon,
Maastricht ve Lizbon) ve bunların ek ve protokolleri birincil kaynaklardır.
2.
İkincil Hukuk:
a.
Bağlayıcı hukuk normları
i.
Doğrudan bağlayıcı hukuk normları: Kuralların
ülke mevzuatına doğrudan aktarılmasıdır.
ii.
Doğrudan bağlayıcı olmayan hukuk normları
(Yönerge/direktifler): Çerçevesini ülke belirler ama içerik aynı kalır.
b.
Bağlayıcı olmayan hukuk normları: Tavsiyeler ve
görüşlerdir. Hukuki yaptırımı olmayan normlar.
3.
Karakteristik Özelliği (Ulusal hukuktan farkı):
a.
Supranasyonal hukuk düzeni:
b.
Egemenlik yetkilerinin devri:
c.
Doğrudan uygulama ve fikir doğurma: Antlaşma
kurallarının devlet içerisinde doğrudan uygulanması.
d.
AB Hukukunun önceliği: İç hukuk metninin AB
hukukuna uygun olması.
|
|
Uluslararası Hukuk
|
AB Hukuku
|
|
İlke bakımından
|
Devletlerin egemen eşitliği ilkesi
|
Egemen yetkilerin devri
|
|
Süjeler açısından
|
Devletler ve Uluslararası Örgütler
|
Üye devletler, AB organları, gerçek ve tüzel kişiler
|
|
Kaynaklar bakımından
|
Uluslararası antlaşmalar, örf ve adet hukuku, genel ilkeler
|
Kurucu antlaşmalar, protokoller, ekler, katılım antlaşmaları
|
|
Yargı denetimi bakımından
|
Devletin iradesine bırakılmıştır.
|
Yükümlülerin iradesi dışında komisyon ve üye devletler dava açabilir.
|
|
ÖRGÜTÜN ADI
|
AVRUPA KONSEYİ
|
||||
|
AMACI
|
Avrupa’da siyasi birlik sağlanması, ortak değerlerin yaratılması
|
|
|
|
|
|
ÖZELLİKLERİ
|
Bölgesel, Genel
|
|
|
|
|
|
SÖZLEŞMESİ
|
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi
|
|
|
|
|
|
KURULUŞ YILI
|
1949, WWII sonrası.
|
|
|
|
|
|
MERKEZİ
|
Strasburg
|
|
|
|
|
|
KURUCU ÜYELER
|
Belçika, Danimarka, Hollanda, Fransa, İngiltere, İrlanda, İsveç,
Lüksemburg, Norveç
|
|
|
|
|
|
ÜYELER
|
|
|
|
|
|
|
TR ÜYELİK
|
Kurulduktan sonra, 1949.
Avrupa Konseyi Parlamenter Asamble üyesidir.
|
Avrupa ile kurulan ilk bağ.
7 kez dönem başkanlığı.
|
|
|
|
|
ORGANLARI
|
Bakanlar Komitesi: Karar organı (Dışişleri Bakanları)
|
Delegeler Komitesi: (Büyükelçiler) Yürütme organı.
|
Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi: Danışma Organı, 315
asil, 315 yedek üye. Ülke temsilcisi sayısı nüfusla orantılı.
|
Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi: Yerel yönetimlerin
geliştirilmesini amaçlar.
|
Sekretarya:
1300 memurdan oluşur.
|
|
FAALİYET ALANLARI
|
Amaç: Ekonomik ve sosyal birlik sağlamak.
|
|
|
|
|
|
NOTLAR
|
1959 AİHM
210 farklı sözleşme (TR yarısına taraf)
|
|
|
|
|
|
ÖRGÜTÜN ADI
|
AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ
|
||||
|
AMACI
|
İnsan haklarının korunmasında denetim mekanizması çalıştırmak.
|
|
|
|
|
|
ÖZELLİKLERİ
|
İçtihatları AİHS’nin uygulanmasında önemlidir.
1998’den beri tam zamanlı olarak çalışmaktadır.
Avrupa Konseyi üyelerinin hepsi yargı yetkisini tanımaktadır.
|
17/03/2016 tarih 29656 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan İnsan
Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair Sözleşme’ye Değişiklik Getiren 15
No’lu Protokolün Onaylanması Hakkında Karar uyarınca Avrupa İnsan Hakları
Mahkemesi'ne başvuru süresi 6 aydan 4 aya indi. Yapacağınız başvurularınız
için DİKKAT
|
|||
|
SÖZLEŞMESİ
|
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi
|
|
|
|
|
|
KURULUŞ YILI
|
1959, Avrupa Konseyi bünyesinde
1950 AİHS imzaya açıldı, 1953’te tamamlandı.
|
|
|
|
|
|
MERKEZİ
|
Lahey
|
|
|
|
|
|
KURUCU ÜYELER
|
Avrupa Konseyi
|
|
|
|
|
|
ÜYELER
|
Avrupa Konseyi üyeleri
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ni imzalayanlar: 47 devlet.
|
47 yargıç bulunur.
Ülkelerden seçilir ama o ülkeyi temsil etmezler.
|
|
||
|
TR ÜYELİK
|
AİHS’ni 1954’te onaylamıştır.
1959’da zorunlu yargı yetkisini tanımıştır.
1987’de bireysel başvuru hakkını tanımıştır.
Bireysel başvuru hakkını 2011’de Anayasa’ya taşımıştır.
|
Türkiye’de uygulanmayı bekleyen 17.000 karar vardır.
Hiç uyulmayan karar sayısı 1.474.
|
Kararların maliyeti 99 milyon küsur Euro.
|
|
|
|
GÖREVLERİ
|
DANIŞMA: Bakanlar Komitesi’nin isteği üzerine sözleşmelerin ve
protokollerin yorumlanması konusunda görüş verebilir, bağlayıcı değildir.
16.protokole göre artık ulusal mahkemeler de önlerindeki davaya
ilişkin olarak danışma görüşü isteyebilecek.
|
YARGI:
|
DÜZENLEME:
|
|
|
|
ORGANLARI
|
GENEL KURUL:
|
KOMİTE:
|
DAİRE:
|
BÜYÜK DAİRE: Kararı son olarak inceler, kararı kesindir.
|
|
|
FAALİYET ALANLARI
|
Üye devletlerde insan hakları ihlallerinin incelenmesi.
İnsan haklarının uluslararası düzeyde korunması.
Verilen taahhütlerin denetimi.
|
|
|
|
|
|
BAŞVURU
|
DEVLETLERARASI BAŞVURU: Taraf devletler arasında.
|
BİREYSEL BAŞVURU: Taraf devletin ihlali sonucu gerçek kişi, kişi
toplulukları, NGO’lar.
|
Devletler bireysel başvuruya engel olamazlar.
|
İhlali yapan devlet ya da kamu gücüne dayanan bir merci olmalı.
|
İç hukukta tüm yollar tüketilmiş olmalı.
Başvuru süresi 6 ay.
|
|
NOTLAR
|
Şu anda 16. Protokol imzaya açık.
İhlal varsa tazminata hükmediyor. Bunun takibini Avrupa Konseyi
Bakanlar Konseyi takip ediyor.
|
||||
|
ÖRGÜTÜN ADI
|
UNESCO
|
||||
|
AMACI
|
Milletlerarası işbirliği ile, eğitim, bilim ve kültür yoluyla dünya
barış ve güvenliğini korumak.
|
||||
|
ÖZELLİKLERİ
|
BM’nin Ekonomik ve Sosyal Konseyi’nin bir koludur.
Uzman kuruluş.
|
Tüzel kişiliğe sahip.
Üyelerle sözleşme yapma yetkisi var.
|
Evrensel.
Özel nitelikli.
Yetkileri yönünden işbirliği yapan.
BM üyeleri üye olabilir.
|
||
|
SÖZLEŞMESİ
|
BM Anlaşması Uluslararası işbirliği ile ilgili 9. Bölüm 57. Madde
uyarınca.
57. maddenin dayanağı da 63. Madde
|
|
|
|
|
|
KURULUŞ YILI
|
BM eğitim, bilim ve kültür grubu olarak
1945’te Londra’da kuruldu.
|
|
|
|
|
|
MERKEZİ
|
Paris
|
|
|
|
|
|
KURUCU ÜYELER
|
|
|
|
|
|
|
ÜYELER
|
2012 itibariyle 195 ülke.
|
|
|
|
|
|
TR ÜYELİK
|
20 kurucu devletten biridir.
10 Mayıs 1946’da onaylamıştır.
|
1971’den beri daimi temsilci.
|
|
|
|
|
|
UNESCO Türkiye Milli Komisyonu:
|
Genel Kurul
|
Yönetim Kurulu
|
İhtisas Komiteleri
|
STK’lar
|
|
ORGANLARI
|
GENEL KONFERANS: Üye ülkelerin temsilcilerinden oluşur. İki yılda bir
toplanır. En üst organdır.
|
YÜRÜTME KONSEYİ: Genel Direktör’ü (6 yıllığına) seçer. Temsilciler
arasından 4 yıllığına seçilen üyelerden oluşur.
|
SEKRETERLİK: Genel Direktör’ün denetimi altında çalışır. Teknik
çalışmaları yapar.
|
|
|
|
FAALİYET ALANLARI
|
Çocuk ve yetişkin eğitimleri
Doğa ve kültür mirasının korunması
Kurak bölgeler programı
|
|
|
|
|
|
NOTLAR
|
Üye ülkelerin bağışları ve BM rezerv fonundan para alır.
|
||||
|
ÖRGÜTÜN ADI
|
UNICEF
|
||||
|
AMACI
|
Çocuk sağlığı, eğitimi ve haklarının geliştirilmesi.
|
||||
|
ÖZELLİKLERİ
|
|
|
|
|
|
|
SÖZLEŞMESİ
|
BM Çocuk Hakları Sözleşmesi
|
|
|
|
|
|
KURULUŞ YILI
|
BM Uluslararası Çocuklara Acil Yardım Fonu
1946, WW II sonrası 13 Avrupa ülkesindeki çocuklara yardım için
kurulmuş.
1953’te Uzman Kuruluş olmuş.
1963’te kapsamı genişletilerek eğitim de eklenmiş.
|
||||
|
MERKEZİ
|
|
|
|
|
|
|
KURUCU ÜYELER
|
|
|
|
|
|
|
ÜYELER
|
|
|
|
|
|
|
TR ÜYELİK
|
UNICEF Türkiye Milli Komitesi
|
|
|
|
|
|
ORGANLARI
|
|
|
|
|
|
|
FAALİYET ALANLARI
|
Ağızdan sıvı tedavisi, anne sütü ile beslenme, eğitim.
|
AIDS, savaş, çocuk istismarı
|
|
|
|
|
NOTLAR
|
Gelir kaynağı ülkelerin bağışlarıdır.
1965 Nobel Barış Ödülü’nü kazanmıştır.
|
||||
|
ÖRGÜTÜN ADI
|
DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜ
|
||||
|
AMACI
|
Devletlerin dış ticaret mevzuatlarının düzeltilmesi, serbest ticaret
politikasını benimseyen liberal ekonomik düzen oluşturmaya yönelik anlaşmalar
yapmak.
Anlaşmaların uygulanması ve uyuşmazlıkların çözümlenmesi.
Bretton Woods Konferansları: Üçlü sac ayağı: IMF, Dünya Bankası,
Uluslararası Ticaret Örgütü
|
||||
|
ÖZELLİKLERİ
|
Evrensel, özel, ekonomik bir örgüt.
|
Eşit oy ilkesini benimsemiştir.
|
|
|
|
|
SÖZLEŞMESİ
|
Havana Şartı: Devletlerin onaylamaması sonucu yürürlüğe girmedi.
Gümrük Tarifeleri Ticaret Genel Anlaşması (GATT) : Bu bir örgüt
değil. Ama de facto organları faaliyet gösterdi. ITO kurulana kadar faaliyet
göstermiştir.
|
||||
|
KURULUŞ YILI
|
1995, Marekeş’te imzalanan Nihai Senet
|
||||
|
MERKEZİ
|
|
|
|
|
|
|
KURUCU ÜYELER
|
|
|
|
|
|
|
ÜYELER
|
|
|
|
|
|
|
TR ÜYELİK
|
|
|
|
|
|
|
ORGANLARI
|
|
|
|
|
|
|
FAALİYET ALANLARI
|
|
|
|
|
|
|
NOTLAR
|
Tüm üyeler otomatikman “Uyuşmazlıkların çözümüne dair mutabakat
metni”ne taraf olur ve zorunlu yargı
yetkisi doğar.
Uluslararası ticaret hukukunun kurumsallaşması:
1. Uluslararası
Para Fonu (IMF)
2. Uluslararası
Ticaret Örgütü (ITO)
3. Uluslararası
İmar ve Kalkınma Bankası (Dünya Bankası) (WB)
|
||||
|
ÖRGÜTÜN ADI
|
IMF (International Monetary Fund)
|
||||
|
AMACI
|
Küresel işbirliğini artırmak, mali istikrarı sağlamak, yüksek
istihdam ve sürdürülebilir ekonomik büyümeyi sağlamak, yoksulluğu azaltmak.
|
||||
|
ÖZELLİKLERİ
|
BM’nin uzman kuruluşlarındandır. Kendine ait tüzüğü, yapısı, mali
kaynakları var. Evrensel, ekonomik,
|
||||
|
SÖZLEŞMESİ
|
Bretton Woods Konferansları: Üçlü sac ayağı: IMF, Dünya Bankası,
Uluslararası Ticaret Örgütü
|
||||
|
KURULUŞ YILI
|
1 Aralık 1945, Bretton Woods Konferansları, 1929 ekonomik buhran
sonrası. IMF ve Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası kuruldu.
|
||||
|
MERKEZİ
|
Washington
|
BM Uzman Kuruluşu, bağımsız olarak kurulmuş ama sonra işbirliği
antlaşması imzalanmış.
|
|||
|
KURUCU ÜYELER
|
29 üye.
|
|
|
|
|
|
ÜYELER
|
188 üye.
|
Üye olmak için devlet olma koşulu aranmaz: Tayvan, Hong Kong.
|
|||
|
TR ÜYELİK
|
1947
Ankara ofisi 2007.
19 stand-by antlaşması.
2014-2016 arasında icra direktörlüğü
|
|
|
|
|
|
ORGANLARI
|
İcra Kurulu
24 üye: 8 atanmış (ülkeleri temsilen: Japonya, İngiltere, Çin, ABD,
Almanya, Rusya, Fransa, Suudi Arabistan), 16 seçilmiş (ülke gruplarını
temsilen)
Eşitsiz temsil, 1 dolar=1 oy!
2500 personel
|
Guvertörler Kurulu
En önemli karar organı.
|
Yöneticiler Kurulu
En üst karar organıdır. Her üyenin iki temsilcisi bulunur.
|
||
|
FAALİYET ALANLARI
|
Hükümet ve Merkez Bankalarına tavsiyelerde bulunmak,
Piyasanın bölgesel, küresel ve bireysel düzeyde işlemesini sağlamak,
İstatistikler oluşturmak,
Ülkelere mali yardımda bulunmak
|
||||
|
KAYNAKLARI
|
Kotalar: Ülkelerin üye olduklarında ödedikleri sermaye taahhütleri.
Ülkenin ekonomik gücünü gösterir.
Özel Çekim Hakkı: Kotaya göre belirlenir.
|
||||
|
BORÇLANMA
|
Uluslararası borçlarını ödemek için finansman bulamayan ülkeler borç
alır.
IMF’ye talepte bulunur.
IMF ile birlikte, belli politika ve tedbirleri içeren bir niyet mektubu hazırlanır ve Yönetim
Kurulu’na sunulur.
|
||||
|
DÜZENLEMELER
|
Stand-by Düzenlemeleri: Ödemeler dengesi sorunları yaşayan yükselen pazar
ülkelerine yönelik. (TR) Antlaşmanın şartları değiştirilemez.
Genişletilmiş fon kolaylığı: Düzeltilmesi uzun sürecek yapısal
sorunlar mevcutsa.
Kredi hatları: Esnek ve
İhtiyari Kredi Hattı. Güçlü ülkelere.
Düşük gelirli ülkelere borç verme: İmtiyazlı ödeme koşulları, sıfır faiz.
|
||||
|
NOTLAR
|
IMF’nin gerçek amacı sanayileşmiş ülkelerin ticaret ve yatırımlarının
kesintisiz biçimde akışını sağlamaktır.
Borç verdiği ülkelerde ithalatın sınırsız olmasını ister. Bu da yerli
sermayeyi olumsuz etkiler.
Dış yardım = dış borç.
SDR: IMF’nin para birimi.
BRICS Ülkeleri: IMF’ye karşı kuruldu: Brezilya, Rusya, Hindistan,
Çin, Güney Afrika Cumhuriyeti.
Uyuşmazlık durumunda ekonomik vb. yaptırımlar uygulanır.
|
||||
|
ÖRGÜTÜN ADI
|
Dünya Bankası
|
||||
|
AMACI
|
Fakir ülkelere kredi vererek destek olmak, yoksulluğun istikrarlı bir
şekilde azaltılması.
|
||||
|
ÖZELLİKLERİ
|
BM’nin uzman kuruluşlarındandır. Kendine ait tüzüğü, yapısı, mali
kaynakları var. Evrensel, ekonomik,
|
||||
|
SÖZLEŞMESİ
|
Kurucu statü, kooperatif örgütlenmesine benzer. Devletlerin hisse
oranlarınca oyları bulunmaktadır. TR % 5, ABD % 16.
|
||||
|
KURULUŞ YILI
|
1 Temmuz 1944, Bretton Woods Konferansları, 1947, BM Uzman Kuruluşu
oldu.
|
||||
|
MERKEZİ
|
Washington
|
|
|
|
|
|
KURUCU ÜYELER
|
|
|
|
|
|
|
ÜYELER
|
188 üye.
|
|
|
|
|
|
TR ÜYELİK
|
1947
Ankara ofisi var.
|
|
|
|
|
|
ORGANLARI
|
İcra direktörleri Kurulu
24 üye: 5 atanmış (ülkeleri temsilenABD, Japonya, İngiltere, Fransa,
Almanya) 19 seçilmiş (ülke gruplarını temsilen)
2500 personel
|
|
Yönetim Kurulu Başkanı
Jim Yong Kim
|
||
|
FAALİYET ALANLARI
|
|
||||
|
KAYNAKLARI
|
|
||||
|
BORÇLANMA
|
|
||||
|
DÜZENLEMELER
|
|
||||
|
NOTLAR
|
IMF ve Dünya Bankası’nın koşulluluk politikası:
“Yapısal uyum düzenlemeleri”, Kemer sıkma politikaları, egemen
ülkelere menfaat sağlama amacında.
|
||||
|
ÖRGÜTÜN ADI
|
NATO
|
||||
|
AMACI
|
Meşru müdafa hakkının kolektif kullanılması
|
||||
|
ÖZELLİKLERİ
|
Bölgesel, savunma faaliyeti
|
|
|
|
|
|
SÖZLEŞMESİ
|
BM Antlaşmasına dayanır.
|
|
|
|
|
|
KURULUŞ YILI
|
|
||||
|
MERKEZİ
|
|
|
|
|
|
|
KURUCU ÜYELER
|
|
|
|
|
|
|
ÜYELER
|
|
|
|
|
|
|
TR ÜYELİK
|
|
|
|
|
|
|
ORGANLARI
|
|
|
|
|
|
|
FAALİYET ALANLARI
|
|
|
|
|
|
|
NOTLAR
|
Libya’ya müdahale için BM Güvenlik Konseyi bir kararla NATO’yu
yetkilendirdi.
Yugoslavya’daki müdahalede BM yetkilendirmesi yoktu ve hukuka
aykırıydı. Çok ağır insan hakkı ihlalleri ve soykırım nedeniyle müdahale
edildi.
|
||||
|
ÖRGÜTÜN ADI
|
Uluslararası Çalışma Örgütü
|
||||
|
AMACI
|
BM Uzman Kuruluşu
|
||||
|
ÖZELLİKLERİ
|
Evrensel, sosyal
|
|
|
|
|
|
SÖZLEŞMESİ
|
|
|
|
|
|
|
KURULUŞ YILI
|
|
||||
|
MERKEZİ
|
|
|
|
|
|
|
KURUCU ÜYELER
|
|
|
|
|
|
|
ÜYELER
|
|
|
|
|
|
|
TR ÜYELİK
|
|
|
|
|
|
|
ORGANLARI
|
|
|
|
|
|
|
FAALİYET ALANLARI
|
|
|
|
|
|
|
NOTLAR
|
|
||||
|
ÖRGÜTÜN ADI
|
Greenpeace
|
||||
|
AMACI
|
Çevreyi korumak, barışı sağlamak
|
||||
|
ÖZELLİKLERİ
|
NGO, bağımsız, küresel
|
İlkeler:
Bağımsız: Hiçbir sponsordan para almaz, sadece gönüllülerden.
Aktivist: Tanıklık etme ve şiddetsiz eylem geleneği
Bilimsel: Exeter Üni. GDO araştırmaları
Etkin: Uluslararası antlaşmalarda sözünü dinleten bir STK
|
|||
|
SÖZLEŞMESİ
|
|
||||
|
KURULUŞ YILI
|
1971
|
||||
|
MERKEZİ
|
Amsterdam, 40 ülkede faaliyet.
|
|
|
|
|
|
KURUCU ÜYELER
|
|
|
|
|
|
|
ÜYELER
|
|
|
|
|
|
|
TR ÜYELİK
|
|
|
|
|
|
|
ORGANLARI
|
|
|
|
|
|
|
FAALİYET ALANLARI
|
İklim değişikliğine karşı enerji devrimi
“Deniz rezervleri ağı”
Yağmur ormanlarının korunması
Bütün nükleer silahlardan arınma
Zararlı kimyasallardan arınma
GDO’suz, sürdürülebilir tarımı desteklemek
|
||||
|
NOTLAR
|
Amsterdam’daki ofis, yasal düzenlemeler elverdiğinden dava açma
yetkisine sahiptir.
|
||||
